Genesis 34 – Dina se verkragting word met koelbloedige moord beantwoord

Dit is duidelik dat daar raakpunte is tussen dié verhaal van Dina en dié van beide Sara (Gen. 13; 20) en Rebekka (Gen. 26).  Soos dit die geval was met Abraham en Isak wat hulle vrouens in gevaar stel deur voor te gee hulle is nie getroud met hulle half-susters nie, so stel Jakob vir Dina in gevaar deur toe te laat dat sy gaan kuier by die dogters van die omgewing van Sigem. Maar anders as Sara en Rebekka, ly Dina direk onder die gevaar van die sedelose Kanaänitiese omgewing.

Die feit dat sy haarself ook in gevaar stel deur by die dogters van die omgewing te gaan kuier – Genesis waarsku regdeur dat daar geen kontak met die dogters van die land moet wees nie (Abraham se verbod aan sy slaaf in Gen. 24:3,37; Isak en Rebekka se verbod aan Jakob in 27:46; 28:1,6,8) – verskoon egter nie die tragedie dat sy die slagoffer word van Sigem nie – nogal ‘n volksleier! – wat haar sien, haar gryp, en haar verkrag.

Dit illustreer egter die onversoenbaarheid van die waardes van die geloofsgemeenskap met dié van die omringende heidense omgewing.

Dat Sigem vir Dina lief raak (“sy siel kleef aan haar”) – dit wil voorkom asof hy haar in sy huis gehou het, ‘n mens weet nie of dit teen haar sin was of nie (kyk vers 17,26) – verskoon egter nie die gruwelike onreg wat hy nie net vir haar nie, maar ook vir die geloofsgemeenskap aangedoen het nie.  Hy het selfs haar hart probeer wen, hoewel sy opdrag aan sy pa om “daardie meisie/kind” vir my te kry sy brutale kant duidelik wys.

Jakob is egter duidelik minder bekommerd oor wat met Dina gebeur het as oor die effek wat dié situasie vir sy onderlinge verhouding met die inwoners van die land gaan hê.  Daarom doen hy aanvanklik niks tot sy seuns terug is van die veld nie.  Trouens, dit lyk asof hy hulle nie eers laat weet het nie.  Hy raak ook nie direk betrokke in die onderhandelinge wat sy seuns met Sigem voer nie, al kyk hy klaarblyklik toe sonder om te praat.

Dit is duidelik dat dié verkragting vir Sigem se mense geen skande was nie.  Daarom onderhandel hulle net oor die beste manier om dié ding te hanteer en bied aan dat die twee gemeenskappe onderling met mekaar vermeng.

Jakob se seuns het egter duidelik ‘n heeltemal ander waardestelsel gehad – die opdrag was immers baie duidelik dat daar geen vermenging met die Kanaänitiese bevolking mag wees nie – hoewel hulle handhawing daarvan gruwelik boos was.  Hulle bied met voorbedagte rade aan dat Sigem se mense deur die besnydenis deel van die geloofsgemeenskap word, maar vermoor al die mans toe die aanbod aanvaar word en hulle op die derde dag onbekwaam is om hulleself te verdedig.  Dit wil darem voorkom asof hulle die vrouens gespaar het, maar dit versag nie eintlik die onreg van die massaslagting nie.

Die broers het Dina uit Sigem se huis gaan haal en hulle optrede regverdig met die perspektief wat ook die gedeelte opsom: “Hy (Sigem) moes nie ons suster soos ‘n hoer behandel het nie!”  ‘n Duidelike aanduiding dat geslagsgemeenskap buite die huwelik om as ‘n gruwel beskou is, soveel te meer as dit met iemand was wat nie deel van die geloofsgemeenskap was nie.  “So iets doen ’n mens nie.”

Jakob is egter steeds meer ontsteld oor die dinge wat sy seuns doen, as oor wat met Dina gebeur het.  Selfs ná die moord op die mense van Sigem, wil dit voorkom, is hy slegs angstig oor die effek wat die uitwissing van Sigem en sy mense op hom sal hê: “Julle het my in die moeilikheid gebring, want julle het my naam sleg gemaak by die mense van hierdie land.”

Later in die verdere verloop van die verhaal van Jakob kom ‘n mens egter agter dat hy dié optrede regtig glad nie goedgekeur het nie.  Sy oordeel oor dié gruwelike moord op Sigem sien ons in die weiering om aan die einde van sy lewe vir Simeon en Levi te seën soos hy dit doen met sy ander seuns.  Hy praat eerder van die straf van God wat hulle sal tref oor die gewelddadige hantering van dié tragedie rondom Dina wat in hoofstuk 49 aangeteken word:

“Simeon en Levi is die een soos die ander: altyd gereed vir geweld.  Aan hulle beraadslagings wil ek geen deel hê nie, in hulle vergaderings wil ek nie kom nie, want koelbloedig het hulle mense vermoor, roekeloos het hulle diere mishandel.  Die straf van God sal hulle tref oor hulle geweldpleging, hulle onbeteuelde drif: hulle sal uitmekaar gejaag word in Jakob, versprei word tussen die stamme van Israel.” (Gen. 49:5-7).

Dit is dan ook inderdaad wat uiteindelik gebeur.  Simeon word mettertyd deel van die stam van Juda – trouens hulle grondgebied met die aanvanklike indeling met die Intog was binne dié van Juda (Jos. 19:1) – soos ons lees in 2 Kronieke 15 toe die hervormings van Asa in die 9de eeu v.C. ‘n aantal mense van Simeon gemotiveer het om deel van die suidryk te raak.  Dit is waarskynlik ook ‘n stukkie genade, want dit gee hulle ‘n uitkoms toe die noordryk in 8ste eeu v.C. in ballingskap weggevoer word.

Levi kry weer geen grondgebied met die Intog nie, hoewel daar vir Levi weliswaar verlossing gekom het in die aanstelling as die stam wat as priesters en Leviete diens gedoen het.  Twee van die groot figure in die Trek uit Egipte was deel van die stam van Levi, Moses en Aäron.

Boodskap

‘n Mens sien hier duidelik twee beginsels geïllustreer.

Aan die een kant is dit regdeur Genesis duidelik dat seks binne die huwelik hoort.  Daarom word Gam se ontering van sy pa (Gen. 9), Lot se dogters se verkragting van hulle pa (Gen. 19), en ook hierdie verhaal van Dina (Gen. 34) in detail vertel.  “So iets doen ’n mens nie.”  Selfs die verhale van farao (Gen. 13) en koning Abimelek (Gen. 20; 26) gee erkenning aan dié belangrike moreel-etiese norm, soos die wet dit uiteindelik ook uitspel dat maagdelikheid ononderhandelbaar was en seks binne die huwelik gehoort het.

Dit word as ’n ongehoorde ding in Israel beskou as ‘n vrou: “met ’n man geslagsgemeenskap gehad het terwyl sy nog ongetroud was.” (Deut. 22:21).  Vergelyk ook Paulus se opdrag dat begeertes net in die huwelik tot hulle vervulling kan kom (1 Kor. 7:36).

Dit is as ‘n nog groter skande beskou as iemand verkrag word.  Vandaar die oordadige geweldadige reaksie van die broers van Dina.  Die skande van haar ontering word met die wreedheid van ‘n volskaalse moord op al die mans getroef.  Grusaam. Maar dit is ook ‘n totale oorboord gaan met geweld, anders as wat die wet later sou uitspel dat die straf met die oortreding verband moet hou.  Dit is wat: “‘n oog vir ‘n oog en ‘n tand vir ‘n tand” later sou reël, ‘n beperking van die geweld wat ‘n oortreding tot gevolg kan hê.

Aan die ander kant is dit ook regdeur Genesis duidelik dat daar ‘n afstand gehandhaaf word tussen die geloofsgemeenskap en die heidense omgewing, veral weens hulle afgodery en onsedelikheid en die effek wat dit op die geloofsgemeenskap kan hê in terme van beide hulle aanbidding en godsdiens as die handhawing van hoë sedelike waardes.

Dit is beginsels wat uiteindelik regdeur die OT en selfs in die NT gehandhaaf word.  Daarom leer Paulus ons dat ‘n ongelowige en ‘n gelowige nie in dieselfde juk kan trek nie, verseker ook nie in die huwelik nie, behalwe as die huwelik reeds voltrek is, en die ongelowige dit goedvind om in die huwelik met die gelowige te bly (1 Kor. 7:12-16).  Daar kan geen kompromie aangegaan word met ongelowiges nie weens die gevaar van afvalligheid en onsedelikheid:

“Moenie met ongelowiges in dieselfde juk trek nie. Hoe kan daar vennootskap wees tussen reg en onreg? Hoe kan daar gemeenskap wees tussen lig en duisternis? Hoe kan daar eenstemmigheid wees tussen Christus en Belial? Hoe kan ’n gelowige dieselfde belange hê as ’n ongelowige? Hoe kan ’n ooreenkoms tot stand kom tussen die tempel van God en afgode? Ons is immers die tempel van die lewende God. Dit is soos God gesê het:

“Ek sal onder hulle woon en wandel, en Ek sal hulle God wees en hulle sal my volk wees.” (Vgl. Lev. 26:12; Jer. 32:38; Eseg. 37:27).  Daarom: ‘Gaan van hulle af weg en sonder julle af,’ sê die Here, ‘en moenie wat onrein is, aanraak nie.’ (Vgl. Lev. 26:12; Jer. 32:38; Eseg. 37:27).  ‘Dan sal Ek julle aanneem, en Ek sal vir julle ’n Vader wees, en julle sal vir My seuns en dogters wees,’ (Vgl. 2 Sam. 7:8; 7:14; Jes. 43:6; Jer. 31:9) sê die Here, die Almagtige.  Geliefdes, hierdie beloftes is ook vir ons. Laat ons ons dan reinig van alles wat liggaam en gees verontreinig, en ons in gehoorsaamheid aan God volkome aan Hom toewy.” (2 Kor. 6:14-7:1).

Soos die Here Jesus die gemeente van Tiatira in Openbaring 2 oproep tot ‘n onberispelike heilige lewe – vry van afgodery en onsedelikheid – só doen die talle verhale van Genesis ook.  Dit is hierdie geestelike tradisie wat die grondslag vorm vir ons eie moreel-etiese en geestelike waardestelsel, veral met die druk wat uit ons omgewing op ons uitgeoefen word om aan hierdie wêreld gelykvormig te word.  Mag ons die genade vind om nie net self hieraan getrou bevind te word nie, maar ook in opstand te kom en die heersende Westerse onsedelike waardes teen te staan.