Spreuke 16:1-33 – Die mens wik, maar God beskik

Die vorm van die spreuke van Salomo verander in hierdie hoofstuk na sinteses en ooreenstemmings, eerder as teenstellings soos dit die geval was in hoofstuk 10-15.  Dit sal die geval wees tot aan die einde van hierdie eerste bundel van sy spreuke in hoofstuk 22.

‘n Mens kan die hoofstuk in 3 deel, waarvan die eerste en tweede deel ‘n duidelike tematiese samehang het, en die derde deel meer losstaande spreuke oor die wysheid bevat:

  • Die mens wik, maar God beskik – 16:1-9.
  • Die ideale koning – 16:10-15.
  • Wysheid is beter as welvaart – 16:16-33.

Die mens wik, maar God beskik – 16:1-9

Benewens die verse in hierdie hoofstuk wat ons help om na te dink oor ons Godsbeeld (16:1‑7,9,11,20 – lees weer wat ek daaroor by hoofstuk 15 geskryf het), vorm vers 1-9 ‘n unieke eenheid waarin nagedink word oor die samehang tussen mense se voornemens en beplanning aan die een kant, en die Here se bepaling en beskikking van wat gebeur.  In die woordjies beplan (menslik) en bepaal (Goddelik) lê die boodskap van dié gedeelte opgesluit (16:9).  Albei is noodsaaklik!

Die heel eerste vers tref my besonderlik vandag: “‘n Mens kan sy voornemens hê, maar die laaste woord daaroor kom van die Here af.” Die vers lees letterlik in Hebreeus: “Van die mens is die planne/voorbereiding van die hart (gedagtes), maar van die Here is die antwoord van die tong.” Die tweede deel van die vers kan die beste verstaan word as God se reaksie op wat die mens beplan, dws dit is die antwoord van Sy tong, by wyse van spreke.  Peterson vertaal daarom: “Mortals make elaborate plans, but God has the last word,” soos inderdaad die NAV dit ook het.

Met al die uitsprake in Salomo se eerste bundel oor mense se woorde en die impak daarvan op die gemeenskap en die lewe, is hierdie sintese van hom miskien die belangrikste spreuk.  Ons woorde maak saak.  Dit is duidelik, soos in hoofstuk 15 al gesien.  God se woorde maak nog meer saak.  Dit is ook duidelik, soos reeds in hoofstuk 15 gesien.  Wat hoofstuk 16 egter nog helderder daaroor sê, is dat God se woorde lotsbepalend is.  Want, Hy doen wat Hy sê.

Omdat God die laaste woord oor alles het, beteken dit vir my ook dat Hy die eerste woord oor alles moet hê, presies wat in 1:1-7, en 3:1-12 aangevoer is.  Anders kan dit ‘n mens suur bekom.  Dit is waarom ontsag vir Hom die begin van die wysheid is, trouens die begin selfs van kennis is, ten minste van dié kennis wat die moeite werd is, soos Spreuke nou al ‘n paar keer onderstreep het.

Dit is ‘n vers wat my dag (en lewe) gaan bepaal.

Let op hoe dié vers deur die res van die verse aangevul en uitgebrei word:

  • God kyk na gesindhede – vers 2.  Peterson vertaal interessant genoeg “God probes for what is good” wat insiggewend is.
  • Daarom, beplan en voer uit wat God wil hê, dan sal jou planne uitwerk – vers 3.
  • Werk met die belofte dat Hy in beheer is van die eindbestemming en doel van alles – vers 4.
  • Onthou ook dat God nie van arrogansie en verwaandheid hou nie, mense wat voorgee dat hulle alles weet, terwyl hulle daarmee op God se terrein oortree – vers 5.
  • Uit daardie hoek maak die twee opmerkings oor straf vir die goddelose en die verwaande in vers 4-5 sin, omdat hulle hulself aanmatig om die god van hulle eie lewe te word, en dit hulle buite die ruimte van God se sorg en seën plaas. Hartseer en hard, maar onvermydelik.
  • Maar let ook op die aanbod van versoening – klink heel Nuwe Testamenties! – as weer ‘n keuse vir ontsag vir die Here en ‘n lewe van liefde en trou in die gemeenskap gemaak word – vers 6.  Dit ontsluit God se seën in jou lewe wat selfs jou vyande in vrede met jou laat lewe – vers 7.
  • Salomo se gevolgtrekking hieroor is dat só ‘n lewe – ’n regte lewe – beter is as baie inkomste en die verkeerde verhouding met God en die gemeenskap – vers 8.
  • En dan sluit Salomo af met die herhaling van vers 1 dat ons planne moet inpas in wat God wil.  Dan kan ons verwag om sukses daarmee te behaal – vers 9.

Pragtig!

Geen wonder dat hierdie 9 verse aan die grondslag lê van vele idiome wat deur die eeue hieroor geformuleer is.  Uit Eritrea kom dié een: “Man begins; God completes” (Tewoldemedhin Habtu [uit Eritria], “Proverbs”, in Africa Bible Commentary.  Zondervan, 2006:770). ‘n Engelse idioom sê: “Man proposes; God disposes.” soos in vele kommentare nagevolg.  En in Afrikaans is daar: “Die mens wik, maar God beskik.”

En Paulus sou in Filippense 2:12-13 dit as volg verwoord: “My geliefdes, julle was altyd gehoorsaam wanneer ek by julle was. Des te meer moet julle gehoorsaam wees nou dat ek nie daar is nie. Julle moet julle met eerbied en ontsag daarop toelê om as verloste mense te lewe, want dit is God wat julle gewillig en bekwaam maak om sy wil uit te voer.”

Die ideale koning – 16:10-16

Salomo skryf verder oor die koning en teken die kenmerke van ’n ideale koning:

  • Hy praat met Goddelike gesag – vers 10.
  • Hy gebruik God se maatstawwe in die regspraak – vers 11.
  • Hy regeer regverdig – vers 12.
  • Hy hou van die waarheid – vers 13.
  • Hy word deur wysheid tot bedaring gebring – vers 14.
  • Sy vriendelikheid en goedgesindheid beïnvloed alles – vers 15.  “Sy goedgesindheid is soos ’n wolk wat lentereëns bring”!

Wysheid is beter as welvaart – 16:16-33

Die res van die hoofstuk het ’n hele aantal meer losstaande spreuke, wat tog oorhoofs kan inskakel by die tema wat in vers 16 ingelei word: wysheid is beter as welvaart.  Vers 20-24 fokus op die impak van woorde.

  • Opregtheid en nougesetheid lei tot die lewe – vers 17.
  • Eenvoud en nederigheid is meer duursaam as hoogmoed en roof – vers 19.
  • Vertroue op God lei tot voorspoed – vers 20.
  • Wysheid is ’n bron van lewe ook vir ander  – vers 21-24.  “Aangename woorde is heuning, soet en geneeskragtig vir die mens”.  Terloops: Rick Warren sê op Twitter oor vers 21: “If you say it offensively, it will be received defensively.” En “You’re never persuasive when you’re abrasive.”  Goeie raad om na te volg!
  • Honger is ’n groot motivering vir werk – vers 26.
  • Kwaadwilligheid bring teenspoed – vers 27.  Dit is ’n verterende vuur!
  • Skinder bring verwydering – vers 28.
  • Die waarheid is baie kosbaar – vers 28-30.
  • Ouderdom is ’n geskenk vir dié wat reg lewe – vers 31.
  • Geduld en selfbeheersing is noodsaaklik, selfs in oorlog – vers 32.

En let op hoe vers 33 die gedeelte afrond en weer die sentrale boodskap van vers 1 herhaal: “Mense kan loot, maar die Here bepaal hoe dit uitkom.”

View all posts in this series

Spreuke


Chris van Wyk

Ek is gemeenteleraar by Somerstrand gemeente, Port Elizabeth. My passie in die lewe is om God bo alles te dien en gelowiges in geloofsvorming te begelei. I am pastor at Summerstrand congregation, Port Elizabeth. My passion in life is to serve God above all and to lead believers in faith formation.

Comments (2)

  • Hi Chris.
    Ek lees Spreuke 16 na Josua 7 wat so perfek pas met Die Here se aksies in die verhaal van Ai. Van die mens (Josua) wat die plan bepaal maar Die Here wat bepaal. Die Here wat die gesindheid ken (Akan). Wysheid eerdar as goud, insig eerder as silwer. (wat gesteel is). Self die uitwysing van die familie van Akan gee Spreuke 16:33 “Mense kan loot, maar die Here bepaal hoe dit uitkom.”
    Seengroete

Maak 'n opmerking

  • Chris van Wyk on Skakel in by Veritas!Hi Hanneke, ek het die skakel gestuur.
  • Hanneke Meyer on Skakel in by Veritas!Ek fasiliteer reeds vir n geruime tyd modules 1 en 2, maar sou graag tog n paar van die zoom-byeenkomste bywoon vir verryking. Ek het n handleiding. Vriendelike groete Hanneke Meyer
  • Chris van Wyk on OpenbaringHi Ronel, dit hang af wat die selgroepe doen. As dit net daar is vir die bestaande lidmate sal dit die gelowiges opbou, maar nie die gemeente groei nie. As daar 'n strategie is om ongelowiges te bevriend en te evangeliseer - uiteraard waar dit moontlik is in julle konteks - dan is kleingroepe 'n wes…
  • Ronel on OpenbaringDs Chris, wat is u mening oor selgroepe in die gemeente die belangrikste manier is om die evangelie in n gemeente uit the brei en gemeente getalle te vergroot? Sal graag u mening wil hoor. Ons is tans in die VAE in Al Ain. Hier is ongeveer 35 verskillende dominansies van gelowiges waarvan ons Suid A…
  • Chris van Wyk on OpenbaringHi Marelize, ja, jy kan dit hier aflaai: https://bybelskool.com/ek-kom-gou-n-boek-oor-openbaring-deur-chris-van-wyk/. (direkte skakel na die boek: https://ngkerksomerstrand.co.za/wp-content/uploads/2020/05/Ek-kom-gou.pdf) Daar is ook 'n skakel na 9 video's wat ek gemaak het oor Openbaring vir 'n Pin…
  • Marie Elizabeth on OpenbaringHi Chris Is dit moontlik om die studie materiaal tov die boek Openbaring as een n boek te onvang? Ons wil met die boek as bybelstudie begin maar wil nie elke hoofstuk apart aflaai nie Laat weet asb? Groete Marelize Van Niekerk Cell: 083 321 4666
  • Chris van Wyk on Lukas 16:1-13 – God vertrou ons met die ware rykdom as ons betroubaar is met aardse rykdomHi Mike, "ewige tente" of "ewige woonplekke" in Lukas 16:9 verwys na die lewe by God in die hemel (vgl Joh 14:2). Paulus skryf ook hieroor in 2 Korintiërs 5:1 en gebruik 'n ooreenstemmende metafoor vir die onverganklike liggaam wat ons in die hemel van God sal ontvang. Hy noem dit 'n "ewige gebou" o…
  • Mike on Lukas 16:1-13 – God vertrou ons met die ware rykdom as ons betroubaar is met aardse rykdomHi Chris, verduidelik vir my wat word bedoel met die woorde, "ewige tente".
  • Chris van Wyk on Genesis 35 – Jakob voltooi sy verbintenis aan God by Bet-El waar alles begin hetHi Petrus, in albei gevalle het die broers wel opgetree, maar in Dina se geval heeltemal oorboord gegaan, en in Tamar se geval sonder 'n regsproses. Dat Jakob en Dawid nie self opgetree het nie is waarskynlik te wyte aan nalatigheid, hoewel die Bybel nie hulle gedagtegang uitspel nie. Met Absalom se…
  • Petrus on Genesis 35 – Jakob voltooi sy verbintenis aan God by Bet-El waar alles begin hetBeste Chris Ek is weer by Genesis en met die Jakob verhaal is daar iets wat my opval: Jakob and Dawid se dogters is onteer en seuns was in opstand teen hul vaders, maar is nie gestraf vir hulle oortredings nie. Dit blyk ook uit ander verhale. Jakob het Ruben met sy seen "vervloek," maar hoekom het d…
  • Chris van Wyk on Psalm 29Dankie Tertia, my voorreg en plesier.
  • Tertia Botha on Psalm 29Dr Chris dankie dat jy met jou kennis en wysheid my sommer ook vandag toerus. Vandag word ek opnuut herinner van God se krag bo die natuur maar ook God se stem in die natuur!! Alledaagse herinneringe aan ons GOD wat alles goed geskep het en steeds daaroor heers.
  • Chris van Wyk on Inleiding op OpenbaringHou moed Amanda! Lees wat ek geskryf het vir Yvonne oor Psalm 103:5: https://bybelskool.com/psalm-1031-5-loof-die-here-wat-al-jou-siektes-genees/comment-page-1/#comment-29597
  • Chris van Wyk on Psalm 103:1-5 – Loof die Here wat al jou siektes geneesHi Yvonne Vers 5 moet in die konteks van die Psalm uitgelê word. Die eerste vyf verse vorm 'n eenheid: 1 Van Dawid. Loof die Here, o my siel, ja, alles wat in my is, sy heilige Naam! 2 Loof die Here, o my siel, en moenie enige van sy weldade vergeet nie – 3 Hy wat al jou sondeskuld vergewe, wat al j…
  • amanda on Inleiding op Openbaringhoe ( op aarde ) gaan God se koninkryk op aarde so gevestig word, dat Hy uiteindelik deur almal as Alleenheerser erken gaan word. Elkeen is so besig om sy eie ding te doen, dat dit byna onmoontlik klink. Dis vir my n moedelose gedagte.
%d