Spreuke 13:1-25 – Welvaart is verbind aan die waardering van wyse woorde

Soos in hoofstuk 12 (12:1) begin Spreuke 13:1 met leerbaarheid as tema, en word klem weereens gelê op die rol wat woorde speel in ’n wyse lewe teenoor een wat dwaas is (13:2,3,13,14).  Tussen al die ander meer alleenstaande spreuke, kan nog een ander tema raakgesien word, dié van welvaart (13:2,4,7,8,11,18,21,22,23,25).

Wat vir my uiters interessant is, is dat hierdie twee temas, die temas van wyse woorde en welvaart, eksplisiet met mekaar verbind word (13:2).  Dit leer ons dat welvaart baie keer juis kom deur die waardering van wyse woorde – dié van God (13:13) en dié van die wyses (13:14).

Waardeer wyse woorde

Ek het vir myself die voordele van ’n waardering van wyse woorde opgesom.  Dit is die gedagtes waarmee ek die dag tegemoet gaan.

  • Leerbaarheid is ’n teken van wysheid.  Domastrantheid laat jou selfs nie eers op dreigemente ag slaan nie (13:1).
  • Die regte woorde kan voorspoed bring.  Onbetroubare mense, op wie se woord jy nie kan peil trek nie, is gewelddadig (13:2).
  • Stilbly kan jou lewe spaar.  Te veel praat kos jou maklik jou lewe (13:3).
  • Eerbied vir God se woorde dra goeie vrug in jou lewe.  Minagting daarvan het slegte gevolge  (13:13).
  • Waardeer die wyse woorde van ander.  Dit is ’n bron van lewe wat jou vrywaar van die strikke van die dood (13:14).
  • Verstandige mense gebruik kennis tot hulle voordeel om dwaasheid te vermy (13:16).
  • ’n Staatmaker boodskapper stel sake reg (13:17).

Welvaart is verbind aan die waardering van wyse woorde

Ek het ook gaan nadink oor die eksplisiete verband van welvaart en voorspoed aan leerbaarheid en ’n waardering van wyse woorde:

  • Hardwerkendheid troef enige tyd luiheid. (13:4).
  • Wat jy sien, is nie altyd die werklikheid nie, veral nie in terme van oënskynlike rykdom en armoede nie (13:7).  Ek ken sulke mense …!
  • Daar is een voordeel in armoede.  Hulle word nie maklik afgedreig met ’n losprys nie, soos dit wel soms die geval is met ryk mense nie (13:8).
  • Moet nooit die waarde van “bietjie vir bietjie” by mekaar maak onderskat nie (13:11).  Dit is soos samegestelde rente.  Gee net tyd en dit lewer groot welvaart op!  Dieselfde geld nie vinnige of maklike rykdom nie.  Weereens kan ’n mens maklik dink aan voorbeelde.
  • ’n Gebrek aan leerbaarheid ly maklik tot ’n gebrek aan lewensmoontlikhede (13:18).
  • God se guns word baie keer in voorspoed beleef deur mense wat in ’n regte verhouding met Hom lewe (13:21).
  • Goeie mense laat ’n erfenis na vir hulle kleinkinders (13:22).  Dié erfenis is natuurlik nie net besittings en welvaart nie, maar ook ’n goeie naam en lewenswaardes wat die moeite werd is om na te volg.
  • Vers 23 is vir my ietwat onverstaanbaar vertaal in die NAV.  Die NIV maak vir my meer sin, en is nader aan die oorspronklike: “A poor man’s field may produce abundant food, but injustice sweeps it away.“ (Letterlik sê die oorspronklike Hebreeus: “baie kos is in die geploegde land van die armes;  wat genoeg is, word verwoes deur ’n gebrek aan reg”).  Onreg het ‘n groot effek op arm mense, selfs wanneer hulle eintlik genoeg het om van te leef, kan onreg dit van hulle af wegneem.  Dit is een van die primêre redes waarom ek deernis het met armes.  Hulle is só uitgelewer!
  • Regverdiges het genoeg om te eet.  Goddeloses bly honger (13:25).  Dit is ’n oorbeklemtoning van die punt wat eintlik op ’n tweede vlak ’n metafoor is vir regverdiges wat tevrede is met wat God gee, en goddeloses wat nooit tevrede sal wees, voordat hulle diep honger na God gestil word nie.  Maar dit is ’n klein bietjie interpretasie van my in die lig van die res van die Bybelse boodskap!

Respeklose spotters

Ek wil ook ’n paar opmerking maak oor die ligsinnige waarvan Spreuke hier in vers 1 praat.  Die keuse vir dié woord in die NAV is effens ongelukkig en vir misverstand vatbaar.  Die oorspronklike Hebreeuse woord dui nie op iemand wat ’n grapjas is of selfs net oppervlakkig is nie.  Die woord wat hier vertaal word met ligsinnige, is die Hebreeuse woord lîṣ.  Dit dui eintlik ’n spotter aan, soos die OAV vertaling dit inderdaad vertaal.  So het verskeie Engelse vertalings dit ook.  In Engels word die woord vertaal met scorner, scoffer of mocker.

Dit dui dus op iemand wat met geen respek praat van ander en wat vir hulle belangrik is nie, wat spot met wat vir ander heilig is, wat wysheid op ’n arrogante, siniese manier minag.  Dit sien ’n mens in die feit dat hulle geen waardering vir wyse woorde het nie.  Vergelyk gerus ook Ps 1:1; Mark 7:22; Matt 12:36; Ef 5:4 waar hierby aangesluit word, en waar ’n mens ook eerder van minagtendes of respekloses kan praat as van ligsinniges.

Ek het vir die interessantheid die verse gesoek in Spreuke waar die woord ligsinniges voorkom, en gee dit hier weer, sodat jy ’n oorsig kan vorm van wat van die spotter (jy kan die woord vervang met respeklose, minagter, arrogante, sinikus ensomeer) gesê word in Spreuke.

  • Spr 9:7 – “Wie iemand so opvoed dat hy ’n spotter word, moet die verwyt daarvoor dra; wie iemand so leer dat hy ’n goddelose word, doen dit tot sy eie skande.”
  • Spr 9:8 – “Moenie ’n spotter probeer opvoed nie, hy sal jou daarvoor haat. Voed ’n wyse op, en hy sal lief wees vir jou.”
  • Spr 9:12 – “As jy wysheid het, het jy self die voordeel daarvan; as jy ’n spotter is, dra jy alleen die las.”
  • Spr 13:1 – “’n Wyse seun laat hom leer deur sy vader, ’n spotter slaan nie eens op dreigemente ag nie.”
  • Spr 14:6 – “Al soek ’n spotter wysheid, hy kry dit nie; ’n verstandige mens doen maklik kennis op.”
  • Spr 15:12 – “’n Spotter hou nie daarvan dat hy tereggewys word nie; hy word nie ’n wyse mens nie.”
  • Spr 19:25 – “As jy ’n spotter klap, leer dié wat nog onervare is, daaruit; as jy ’n verstandige mens straf, word hy nog verstandiger.”
  • Spr 19:29 – Spotters moet straf te wagte wees, en dwase moet slae verwag.”
  • Spr 20:1 – “Wyn maak jou spottend (eintlik beter vertaalbaar met: “Wyn is ’n spotter), drank laat jou lawaai maak; niemand wat van dronkenskap slinger, is verstandig nie.”
  • Spr 21:11 – “As jy ’n spotter laat boet vir sy dade, leer onervare mense wysheid daaruit; as jy iemand onderrig wat wysheid het, leer hy self daaruit.”
  • Spr 21:24 – “’n Spotter is hovaardig en aanmatigend, sy hovaardige optrede het geen perke nie.”
  • Spr 22:10 – “As jy ’n spotter wegjaag, hou die rusies op en kom die getwis en beledigings tot ’n end.”
  • Spr 24:9 – “’n Dwaas se geknoei loop op niks uit nie; mense verafsku ’n spotter.”
  • Spr 29:8 – Spotters bring ’n stad in oproer; wyse mense kalmeer die gemoedere.”

Hierteenoor wil Spreuke in hoofstuk 13 sê: Waardeer die woorde van die wyses.  Dit bring jou in die regte verhouding met God, en is ’n bron van lewe (13:13-14).  Dit is die weg na ware welvaart (13:2).

View all posts in this series

Spreuke


Chris van Wyk

Ek is gemeenteleraar by Somerstrand gemeente, Port Elizabeth. My passie in die lewe is om God bo alles te dien en gelowiges in geloofsvorming te begelei. I am pastor at Summerstrand congregation, Port Elizabeth. My passion in life is to serve God above all and to lead believers in faith formation.

Comments (2)

  • Hier is dit opvallend dat mens nie moet eiewys wees en jou eie kop volg nie, maar bereid moet wees om te leer by wyse ander persone! (v 1&18). In die hfst leer ons bv:
    – om versigtig te praat (v3);
    – hard te werk (v 4);
    – by die waarheid te hou (v 5);
    – gehoorsaam te wees aan Hom (v 6);
    – vreugde te vind in Hom (v 9);
    – met eerbied vir God te lewe (v 13);
    – reg te doen (v 16);
    – gesonde geselskap te kies (v 20).
    Ek wil dit leer en gaan dit probeer doen!

Maak 'n opmerking

  • Chris van Wyk on Numeri 36Ja, alles het eintlik met alles te make in die Skrif. Dit onderstreep die waarde van elke enkele deel daarvan vir alle tye.
  • Chris van Wyk on Numeri 36My voorreg!
  • Ansie Lessing on Numeri 36Dankie. Ek mis die stukkies vir niks nie. Groete, Ansie
  • Chris van Zyl on Numeri 36Baie dankie vir jou bydraes, Chris, en betekenisse wat vir my soveel beter insig verskaf het. Die kruisverwysings tussen OT en NT het my laat besef dat die OT se verhale konteks verskaf vir die Jesus se oorwinning in die NT. Baie dankie, ek sien uit na Deut.
  • Chris van Wyk on JeremiaHi Petro, my bydraes oor Jeremia is net op die Internet by hierdie skakel beskikbaar.
  • Petro on JeremiaMiddag Waar kan ek net die boek Jeremia aflaai Dankie
  • Chris van Wyk on Jesaja 21-23 – God se oordeel bereik alle nasiesDie boodskap van die drie hoofstukke is dat God se oordeel werklik is en dat sy waarskuwings nie in die wind geslaan moet word nie. Dit geld ook sy volk om hulle te bekeer van hulle verkeerde weë. Hulle status as God se uitverkore volk moet nie ligtelik opgeneem word nie. Groter kennis van die waarh…
  • Marizanne Louw on Jesaja 21-23 – God se oordeel bereik alle nasiesHi ek is besig met bybelstudie..en ek kry va oggend Jesaja 21..maar ek kry nie n vers op toepassing van my nie..ek kan nie opsevasie maak nie..ook nie hoe dit op toepassing van my is nie. Kan u dalk dit vir my uiteensit?/verduidelik asb??
  • Chris van Wyk on LukasHi Susanna, Lukas skryf daarvan in Lukas 24:50-53 JESUS SE HEMELVAART (Mark 16:15,19; Hand 1:4-11) 50Daarna het Jesus hulle uit die stad gelei, tot by Betanië. Hy het sy hande opgehef en hulle geseën. 51Terwyl Hy hulle seën, het Hy van hulle af weggegaan, en is in die hemel opgeneem. 52Hulle het Hom…
  • Susanna Ellis on LukasWaar in Lukas en in Markus verskyn die woord Hemelvaart in die verse.
  • Chris van Wyk on Numeri 13Hi, daar is baie teorieë oor die Nefilîm (reuse - soos die Griekse vertaling van die Hebreeuse teks dit interpreteer). Die Joodse boek 1 Henog open die moontlikheid dat van Noag se skoondogters Nefilîm gebaar het om die voorkoms na die sondvloed te verklaar. Maar, die Bybelse weergawe is stil daaroo…
  • Jerimy on Numeri 13Baie dankie vir die Skrif en bemoeding dat ons nie 45 jaar moet wag soos Kaleb om genoeg geloof bymerkaar te skraap en sdan nie eers ons erf porsie in besit wil neem nie.Is dit nie moontlik dat Noag se seuns se vroue die Nefilîm gene gedra het nie,daarom die melding van reuse na die vloed ?
  • Chris van Wyk on Openbaring 7 – God beskerm en versorg die kerk as geloofsgemeenskapHi Rudi, ja, jy is reg, maar Dan word daar net genoem as "seun" van Jakob, maar anders as met die ander stamme, word die geslagsregister van Dan nie in die res van 1 Kronieke 1-9 gegee nie. Ek het dit nou helderder gestel: "Dit korreleer onder andere met die Kronis wat die stam van Dan ook in die ge…
  • Rudi van Tonder on Openbaring 7 – God beskerm en versorg die kerk as geloofsgemeenskapDan is in 1 Kronieke 2 vers 1?
  • Chris van Wyk on Levitikus 27Menseoffers is in verskeie antieke kulture en selfs in meer onlangse kulture beoefen. Green het sy omvattende studie van menslike offerandes in die antieke Nabye Ooste opgesom met die algemene stelling dat “menslike offerande dwarsdeur hierdie streek opgespoor kan word,” d.w.s. dwarsdeur Mesopotamië…
%d bloggers like this: