Spreuke 13:1-25 – Welvaart is verbind aan die waardering van wyse woorde
Wat vir my uiters interessant is, is dat hierdie twee temas, die temas van wyse woorde en welvaart, eksplisiet met mekaar verbind word (13:2). Dit leer ons dat welvaart baie keer juis kom deur die waardering van wyse woorde – dié van God (13:13) en dié van die wyses (13:14).
Waardeer wyse woorde
Ek het vir myself die voordele van ’n waardering van wyse woorde opgesom. Dit is die gedagtes waarmee ek die dag tegemoet gaan.
- Leerbaarheid is ’n teken van wysheid. Domastrantheid laat jou selfs nie eers op dreigemente ag slaan nie (13:1).
- Die regte woorde kan voorspoed bring. Onbetroubare mense, op wie se woord jy nie kan peil trek nie, is gewelddadig (13:2).
- Stilbly kan jou lewe spaar. Te veel praat kos jou maklik jou lewe (13:3).
- Eerbied vir God se woorde dra goeie vrug in jou lewe. Minagting daarvan het slegte gevolge (13:13).
- Waardeer die wyse woorde van ander. Dit is ’n bron van lewe wat jou vrywaar van die strikke van die dood (13:14).
- Verstandige mense gebruik kennis tot hulle voordeel om dwaasheid te vermy (13:16).
- ’n Staatmaker boodskapper stel sake reg (13:17).
Welvaart is verbind aan die waardering van wyse woorde
Ek het ook gaan nadink oor die eksplisiete verband van welvaart en voorspoed aan leerbaarheid en ’n waardering van wyse woorde:
- Hardwerkendheid troef enige tyd luiheid. (13:4).
- Wat jy sien, is nie altyd die werklikheid nie, veral nie in terme van oënskynlike rykdom en armoede nie (13:7). Ek ken sulke mense …!
- Daar is een voordeel in armoede. Hulle word nie maklik afgedreig met ’n losprys nie, soos dit wel soms die geval is met ryk mense nie (13:8).
- Moet nooit die waarde van “bietjie vir bietjie” by mekaar maak onderskat nie (13:11). Dit is soos samegestelde rente. Gee net tyd en dit lewer groot welvaart op! Dieselfde geld nie vinnige of maklike rykdom nie. Weereens kan ’n mens maklik dink aan voorbeelde.
- ’n Gebrek aan leerbaarheid ly maklik tot ’n gebrek aan lewensmoontlikhede (13:18).
- God se guns word baie keer in voorspoed beleef deur mense wat in ’n regte verhouding met Hom lewe (13:21).
- Goeie mense laat ’n erfenis na vir hulle kleinkinders (13:22). Dié erfenis is natuurlik nie net besittings en welvaart nie, maar ook ’n goeie naam en lewenswaardes wat die moeite werd is om na te volg.
- Vers 23 is vir my ietwat onverstaanbaar vertaal in die NAV. Die NIV maak vir my meer sin, en is nader aan die oorspronklike: “A poor man’s field may produce abundant food, but injustice sweeps it away.“ (Letterlik sê die oorspronklike Hebreeus: “baie kos is in die geploegde land van die armes; wat genoeg is, word verwoes deur ’n gebrek aan reg”). Onreg het ‘n groot effek op arm mense, selfs wanneer hulle eintlik genoeg het om van te leef, kan onreg dit van hulle af wegneem. Dit is een van die primêre redes waarom ek deernis het met armes. Hulle is só uitgelewer!
- Regverdiges het genoeg om te eet. Goddeloses bly honger (13:25). Dit is ’n oorbeklemtoning van die punt wat eintlik op ’n tweede vlak ’n metafoor is vir regverdiges wat tevrede is met wat God gee, en goddeloses wat nooit tevrede sal wees, voordat hulle diep honger na God gestil word nie. Maar dit is ’n klein bietjie interpretasie van my in die lig van die res van die Bybelse boodskap!
Respeklose spotters
Ek wil ook ’n paar opmerking maak oor die ligsinnige waarvan Spreuke hier in vers 1 praat. Die keuse vir dié woord in die NAV is effens ongelukkig en vir misverstand vatbaar. Die oorspronklike Hebreeuse woord dui nie op iemand wat ’n grapjas is of selfs net oppervlakkig is nie. Die woord wat hier vertaal word met ligsinnige, is die Hebreeuse woord lîṣ. Dit dui eintlik ’n spotter aan, soos die OAV vertaling dit inderdaad vertaal. So het verskeie Engelse vertalings dit ook. In Engels word die woord vertaal met scorner, scoffer of mocker.
Dit dui dus op iemand wat met geen respek praat van ander en wat vir hulle belangrik is nie, wat spot met wat vir ander heilig is, wat wysheid op ’n arrogante, siniese manier minag. Dit sien ’n mens in die feit dat hulle geen waardering vir wyse woorde het nie. Vergelyk gerus ook Ps 1:1; Mark 7:22; Matt 12:36; Ef 5:4 waar hierby aangesluit word, en waar ’n mens ook eerder van minagtendes of respekloses kan praat as van ligsinniges.
Ek het vir die interessantheid die verse gesoek in Spreuke waar die woord ligsinniges voorkom, en gee dit hier weer, sodat jy ’n oorsig kan vorm van wat van die spotter (jy kan die woord vervang met respeklose, minagter, arrogante, sinikus ensomeer) gesê word in Spreuke.
- Spr 9:7 – “Wie iemand so opvoed dat hy ’n spotter word, moet die verwyt daarvoor dra; wie iemand so leer dat hy ’n goddelose word, doen dit tot sy eie skande.”
- Spr 9:8 – “Moenie ’n spotter probeer opvoed nie, hy sal jou daarvoor haat. Voed ’n wyse op, en hy sal lief wees vir jou.”
- Spr 9:12 – “As jy wysheid het, het jy self die voordeel daarvan; as jy ’n spotter is, dra jy alleen die las.”
- Spr 13:1 – “’n Wyse seun laat hom leer deur sy vader, ’n spotter slaan nie eens op dreigemente ag nie.”
- Spr 14:6 – “Al soek ’n spotter wysheid, hy kry dit nie; ’n verstandige mens doen maklik kennis op.”
- Spr 15:12 – “’n Spotter hou nie daarvan dat hy tereggewys word nie; hy word nie ’n wyse mens nie.”
- Spr 19:25 – “As jy ’n spotter klap, leer dié wat nog onervare is, daaruit; as jy ’n verstandige mens straf, word hy nog verstandiger.”
- Spr 19:29 – “Spotters moet straf te wagte wees, en dwase moet slae verwag.”
- Spr 20:1 – “Wyn maak jou spottend (eintlik beter vertaalbaar met: “Wyn is ’n spotter”), drank laat jou lawaai maak; niemand wat van dronkenskap slinger, is verstandig nie.”
- Spr 21:11 – “As jy ’n spotter laat boet vir sy dade, leer onervare mense wysheid daaruit; as jy iemand onderrig wat wysheid het, leer hy self daaruit.”
- Spr 21:24 – “’n Spotter is hovaardig en aanmatigend, sy hovaardige optrede het geen perke nie.”
- Spr 22:10 – “As jy ’n spotter wegjaag, hou die rusies op en kom die getwis en beledigings tot ’n end.”
- Spr 24:9 – “’n Dwaas se geknoei loop op niks uit nie; mense verafsku ’n spotter.”
- Spr 29:8 – “Spotters bring ’n stad in oproer; wyse mense kalmeer die gemoedere.”
Hierteenoor wil Spreuke in hoofstuk 13 sê: Waardeer die woorde van die wyses. Dit bring jou in die regte verhouding met God, en is ’n bron van lewe (13:13-14). Dit is die weg na ware welvaart (13:2).
View all posts in this series
- Bybelskool oor Spreuke - May 16, 2012
- Spreuke – slagspreuke vir die lewe - July 17, 2012
- Spreuke – Inleiding - July 25, 2012
- Spreuke 1:1-33 – Begin met God - July 26, 2012
- Spreuke 2:1-22 – Soek wysheid met gespitse ore - July 27, 2012
- Spreuke 3:1-35 – Vertrou God en ken Hom in alles - July 30, 2012
- Spreuke 4:1-27 – Baken jou koers af - July 31, 2012
- Spreuke 5:1-23 – Bly weg van hartelose verhoudings - August 1, 2012
- Spreuke 6:1-19 – Leef met oorleg - August 2, 2012
- Spreuke 6:20-7:27 – Pasop vir owerspel - August 3, 2012
- Spreuke 8:1-36 – Die Wysheid laat jou regtig leef - August 6, 2012
- Spreuke 9:1-18 – Kies die pad van insig as lewenshouding - August 7, 2012
- Die spreuke van Salomo – Bundel I - August 8, 2012
- Spreuke 10:1-32 – God sorg vir die opregtes
- Spreuke 11:1-31 – Die gemeenskap floreer met die regte waardes en lewenstyl - August 9, 2012
- Spreuke 12:1-28 – Leerbaarheid getuig van wysheid - August 10, 2012
- Spreuke 13:1-25 – Welvaart is verbind aan die waardering van wyse woorde - August 13, 2012
- Spreuke 14:1-35 – Soos God vir ons ‘n toevlug is, so skep ons integriteit veilige ruimtes vir ander - August 14, 2012
- Spreuke 15:1-33 – Woorde maak saak; God maak saak - August 15, 2012
- Spreuke 16:1-33 – Die mens wik, maar God beskik - August 16, 2012
- Spreuke 17:1-28 – Verhoudings maak saak - August 17, 2012
- Spreuke 18:1-24 – Kommunikasie maak saak - August 20, 2012
- Spreuke 19:1-29 – Integriteit in alles - August 21, 2012
- Spreuke 20:1-30 – Erken God in alles - August 22, 2012
- Spreuke 21:1-31 – God se geregtigheid motiveer ons tot goeie verhoudinge - August 23, 2012
- Spreuke 22:1-16 – Die invloed van rykdom en armoede op verhoudings - August 24, 2012
- Die woorde van die wyses – I - August 27, 2012
- Spreuke 22:17-29 – Wysheid leer jou om God te vertrou
- Spreuke 23:1-35 – Werk aan jou netwerk van verhoudings - August 28, 2012
- Spreuke 24:1-22 – Oorwin die kwaad met die goeie - August 29, 2012
- Nog woorde van die wyses – II - August 30, 2012
- Spreuke 24:23-34 – Prioriteite bepaal alles
- Die spreuke van Salomo – II - August 31, 2012
- Spreuke 25:1-28 – Dink voordat jy doen
- Spreuke 26:1-28 – Dwaasheid ken geen perke nie - September 3, 2012
- Spreuke 27:1-27 – Wees verstandig in beplanning en die uitvoering daarvan - September 4, 2012
- Spreuke 28:1-28 – Vra na die wil van die Here en jy sal tussen reg en verkeerd kan onderskei - September 5, 2012
- Spreuke 29:1-27 – Regverdigheid skep ‘n veilige ruimte vir almal - September 6, 2012
- Die uitsprake van Agur - September 7, 2012
- Spreuke 30:1-33 – God is daar vir dié wat by Hom skuil!
- Die woorde van Lemuel - September 10, 2012
- Spreuke 31:1-31 – Wyse woorde van en oor ‘n knap vrou
- Spreuke – Lees, luister, leef – ePub - October 20, 2012
- Tien lewenslesse uit Spreuke - June 12, 2018
- ‘n Bybelse perspektief op lyfstraf - April 21, 2020
- Spreuke – eenjaarleesplan op YouVersion se Bybeltoep - December 13, 2022
Chris van Wyk on Facebook
Welvaart is natuurlik nie noodwendig ‘n gevolg van wysheid nie, maar dit gebeur ook nie sommer so vanself daarsonder nie.
Tilla
Hier is dit opvallend dat mens nie moet eiewys wees en jou eie kop volg nie, maar bereid moet wees om te leer by wyse ander persone! (v 1&18). In die hfst leer ons bv:
– om versigtig te praat (v3);
– hard te werk (v 4);
– by die waarheid te hou (v 5);
– gehoorsaam te wees aan Hom (v 6);
– vreugde te vind in Hom (v 9);
– met eerbied vir God te lewe (v 13);
– reg te doen (v 16);
– gesonde geselskap te kies (v 20).
Ek wil dit leer en gaan dit probeer doen!