Bybelskool
14 Aug2012

Spreuke 14:1-35 – Soos God vir ons ‘n toevlug is, so skep ons integriteit veilige ruimtes vir ander

Written by Chris van Wyk. Posted in Spreuke

Print This Post Print This Post

Om “vas te val” by ‘n gedagte

Dit bly heerlik om hierdie wyshede van Spreuke te oordink, en in jou eie konteks van toepassing te maak.  Onthou egter dat ‘n mens nie alles kan inneem nie, en daarom ‘n seleksie móét maak waarop jy regtig fokus in jou leeswerk en veral waaroor jy dieper nadink.

Dit is goed om “vas te val” by ‘n teks en dit diep te oordink.  Jy hoef glad nie skuldig te voel dat jy nie al die ander verse goed deurdink het nie.  Hier is 35 verse in die hoofstuk, en jy kan ‘n paar uur nadink net oor die eerste een, soos ek amper vandag gedoen het!  Stel jou dus oop vir die werk van die Heilige Gees om dié vers of twee wat jou roer, raak te sien, en dink dan daaroor na met die Lectio Divina metode: silencio, lectio, meditatio, oratio, contemplatio, en incarnatio.  Die woorde rol so lekker van ‘n mens se tong af, maar dit beteken maar net: word stil voor die Here, lees ‘n gedagte of vers deeglik, dink diep daaroor na, bid daaroor, geniet God se teenwoordigheid, en gaan leef dit.

Die wyse vrou

Hierdie hoofstuk begin met ‘n wyse vrou (Hebreeus het die meervoud vroue) wat vir haar huis sorg.

In die lig van Spreuke 31 sluit dit nie besigheid ensomeer uit nie, hoewel binne die meer patriargale bestaan van dié tyd vroue minder godsdienstig, polities en ekonomies aktief was as mans, natuurlik met heerlike uitsonderings, soos Debora, Ester, Abigajil, Gulda en later Akwila, Junia, Lidia ensomeer.

Wat waar is van die vrou in vers 1 is natuurlik ook waar van enige man: die keuse om jou huis – dit sluit die mense van die huis natuurlik in die eerste plek in – te versorg is lewensbelangrik op die pad van wysheid. Anders breek jy alles – en dit sluit uiteindelik die gemeenskap in – af.

Om jou eie gemoed te ken

‘n Lewenswaarheid wat my tref, is in vers 10:

“Net ’n mens self ken die bitterheid van sy eie gemoed, en ook in sy vreugde kan niemand anders voluit deel nie.”

Ons het soms die utopiese verwagting dat iemand anders presies sal weet wat in ons gemoed aangaan, sal weet hoe swaar dinge vir ons is, of hoe bly ons oor ander goed is.  En hoewel daar natuurlik altyd wonderlike uitsonderings is, waar jy sulke mense ontmoet en voel jy word volledig verstaan, is dit nie ‘n ervaring wat altyd en in alle omstandighede so is nie.  Trouens, dit is ‘n onvanpaste verwagting om te  dink iemand anders, al is dit sulke naby mense aan jou soos jou ouers of ‘n huweliksmaat, kan presies weet hoe bitter of hoe bly jy oor iets is.  Hierdie spreuk moedig ons dus aan om nie net met onvervulbare verwagtings te lewe  nie, maar om moeite te doen om jou eie gemoed te ken, en verlief te neem dat jou bitterheid en jou blydskap nie noodwendig deur ander gedeel kan word nie.

God is ‘n veilige toevlug

Dit gee ‘n mens nuwe waardering vir die lewenswaarheid wat in vers 26-27 aangegee word:

“Wie die Here dien, het daarin ’n veilige toevlug, en ook sy kinders vind daar skuiling. Wie die Here dien, vind daarin ’n bron van lewe; dit laat jou die strikke van die dood ontkom.”

Die Here is ‘n toevlug.  By Hom is daar begrip.  By Hom is daar ‘n veilige toevlug.  Om die waarheid te sê, selfs jou kinders sal baat by jou rus-vind in die Here, omdat dit hulle sal aanmoedig om self met die Here ‘n pad te loop.  Dit is ‘n bron van lewe en laat jou moed hou in die verstrikking wat bedreigings soos die dood baie keer bring.

Ook vers 31 tref my, veral omdat dit so ‘n sentrale waarheid uitdruk (later meer daaroor as ek oor Spreuke se Godsbeeld skryf):

“Wie ’n arm mens verdruk, beledig sy Maker; wie hom oor ’n arm mens ontferm, eer God.”

Dit bly ‘n universele waarheid.

Integriteit skep veilige lewensruimtes

Ek het gewonder oor vers 32 se boodskap:

“Die goddelose kom tot ’n val deur sy boosheid; die regverdige het ’n toevlug, ook in sy dood.”

Die woordjie toevlug kan ook met hoop vertaal word, wat moontlik op ‘n verskuilde verwagting van ‘n lewe na die dood dui, hoewel dit eintlik heeltemal onderontwikkel in die teologie van die OT is.

Peterson het gekies om die verwysing na die dood as ‘n metafoor vir die gebrek aan lewensruimte te neem, en dit as volg vertaal:

“The evil of bad people leaves them out in the cold; the integrity of good people creates a safe place for living.”

Ek dink dit help ‘n mens al ‘n hele end om dié vers te verstaan.  Sal graag hoor wat julle daaroor dink!

     

View all posts in this series

Tags:

Trackback from your site.

Chris van Wyk

Ek is gemeenteleraar by Somerstrand gemeente, Port Elizabeth. My passie in die lewe is om God bo alles te dien en gelowiges in geloofsvorming te begelei. I am pastor at Summerstrand congregation, Port Elizabeth. My passion in life is to serve God above all and to lead believers in faith formation.

Comments (2)

  • Avatar

    Tilla

    |

    Ja, daar is soveel rykdom in elke hoofstuk. Maar ek het vasgesteek by verse26 en 27:
    Wie die Here dien het
    – n veilige skuilplek
    – die Lewe!
    XX t

    Reply

  • Avatar

    Tilla

    |

    Gister het ek die gedeelte op my eie deurgewerk en vandag eers na jou kommentaar daaroor gekyk. Dis vir my opvallend hoe eenders ons daaroor dink!

    Dis ook vir my duidelik dat daar ‘n hoe premie geplaas word op opregtheid en eerlikheid in mens se lewenswandel!

    Jou vraag oor vers 32 het ek aanvanklik ook geinterpreteer as ‘n toevlug na die dood in die hiernamaals by Hom (die Ewige Lewe). Maar jy het my aan die dink gesit en nou begin ek verstaan dat mens ook reeds hier in die lewe “dood” kan wees – as dit sleg gaan, jy pyn ervaar (fisiek of emosioneel of albei), verbitterd voel, ens – en Hy is dan ook mens se enigste toevlug en veilige vesting. Net Hy verstaan ons emosies heeltemal. En ja, Hy is ons Hoop!

    In die Silekunde en navorsing het ons al in my eerstejaar op Universiteit geleer van veranderlikes (variables), wat ‘n invloed het op ‘n situasie en die navorsing daarvan, en dan die onverandelikes (invariables), wat in elke situasie vir almal altyd dieselfde bly.

    Nou besef ek hoe God altyd dieslefde bly en in ons lewe eintlik die enigste Onveranderlike is!

    Reply

Leave a comment

Onlangse kommentaar

  • Avatar

    Jan Louw

    |

    Dankie Chris vir ‘n uiters waardevolle en gesaghebbende oorsig van Bybellees. Ek sal dit moet herlees en oordink om meer van ‘n greep daarop te kry.

  • Avatar

    Elsie Ceronio

    |

    Dankie vir hierdie verduideliking. Ons doen Johannes Evangelie in ‘n bybelstudie groep en dit was nogal moeilik om die ‘sonder maat’ reg te verstaan.

  • Avatar

    Fanie van Emmenes

    |

    Baie dankie vir die mooi verduideliking Chris, dit laat ‘n mens opnuut peins oor die Grootheid en Wysheid van God.
    Groete
    Fanie

  • Avatar

    Chris van Wyk

    |

    My siening hieroor is dat ek met bevrugting as ‘n mens geskep is wat uit ‘n geestelike en materiële kant bestaan. Ek is weens die sonde egter dood vir God en die ewige lewe. Met wedergeboorte word my gees/siel van bo-af gebore waardeur ek die ewige lewe as geskenk van God ontvang. My liggaam moet egter nog deur die proses van verandering gaan om ewig te lewe, wat óf deur die dood sal gebeur óf deur die wederkoms self.

    God se Gees woon nou in my om my nie net aan God te verbind nie, maar my ook in hierdie wêreld te gebruik om aan Hom eer te bring. Sy Gees is ook die waarborg dat ek met my dood in gees/siel na Hom toe geneem sal word. Aan die einde van die tyd sal ek ‘n verheerlikte onverganklike liggaam ontvang wat met my siel/gees verenig sal word.

    Oor die vooraf-bestaan van die siel?

    Die mens is volgens die Bybel ‘n geskape wese wat in tyd deur die normale prosesse van bevrugting en geboorte tot stand kom. Dit geld ook die siel. Die siel het nie ‘n vooraf-bestaan nie volgens die Protestantse Bybelse kanon wat ons gebruik nie.

    Daar is wel ‘n vooraf-bestaan van die siel in die Joodse boek, die Wysheid van Salomo, uit die 2de eeu vC, oorspronklik geskryf in Grieks. In hoofstuk 8:19-20 staan daar: “As a child I was naturally gifted, and a good soul fell to my lot; or rather, being good, I entered an undefiled body.” (NRSV). Dit vorm deel van die Rooms-Katolieke en ‘n paar ander kerke se kanon. Dit vorm natuurlik ook deel van die Joodse tradisies soos in die Talmoed en ander plekke verwoord.

    Dié idee van die vooraf-bestaan van die siel is wel deur ‘n hele klomp kerkvaders gepropageer, onder andere Justinus die Martelaar en Origines, maar met die verloop van die eerste paar eeue nC bestry en deur die sinode van Konstantinopel in die 6de eeu nC verwerp (The International standard Bible encyclopedia).

    Tog is die idee van die vooraf-bestaan van die siel deur mense soos Immanuel Kant en ander laat herleef veral met verwysing na Jeremia 1:5. Hoewel dit ‘n aantreklike interpretasie is van die vers, gaan dit na my mening te ver met die Bybelse gegewens.

    Daar staan in Jeremia: “Voordat Ek jou in die moederskoot gevorm het, het Ek jou geken; voordat jy gebore is, het Ek jou aan My gewy en jou as profeet vir die nasies aangestel.” (Jer 1:5).

    Dit is verseker ‘n diepsinnige en lewensveranderende gedagtes om oor na te dink. God skep Jeremia volgens die beeld en bedoeling wat Hy van hom het en voer dit deur met Jeremia se vorming in die moederskoot en daarbuite vir die roeping wat God vir hom het.

    Maar dit veronderstel nie ‘n vooraf-bestaan van die siel nie. En dit is die enigste plek waar ‘n verwysing hierna in die Bybel wat ons gebruik voorkom.

    Ek dink Dawid se beskrywing van sy eie skepping is die teks waaraan ons as ‘n voorbeeld vir elkeen van ons moet vasgryp. Hoewel sy skepping as ‘n skepping in tyd beskryf word, met geen vooraf-bestaan van die siel nie, voer hy ons mee met die asemrowende gedagte van God se betrokkenheid by ons ontstaan. ‘n Gedagte waaroor ons gereeld persoonlik moet nadink sowel as ons oor ander mense dink, om die betekenis wat God heg aan elkeen van sy skepsels na waarde te skat

    Dit lui só:

    “U het my gevorm, my aanmekaargeweef in die skoot van my moeder. Ek wil U loof, want U het my op ’n wonderbaarlike wyse geskep. Wat U gedoen het, vervul my met verwondering. Dit weet ek seker: geen been van my was vir U verborge toe ek gevorm is waar niemand dit kon sien nie, toe ek aanmekaargeweef is diep in die moederskoot. U het my al gesien toe ek nog ongebore was, al my lewensdae was in u boek opgeskrywe nog voordat ek gebore is. Hoe wonderlik is u gedagtes vir my, o God, hoe magtig hulle almal! As ek hulle sou wou opnoem — hulle is meer as wat daar sand is, en as ek daarmee klaar is, sou ek nog steeds met U te doen hê.” (Ps 139:13-18).

  • Avatar

    Neels Hubinger

    |

    Dagsê Chris, weer eens kosbare perspektiewe uit jou kennis, insig en vermoë om die waarhede te bewoord, dankie daarvoor.
    Ek het deur die jare ‘n baie duidelike, helder en heerlike kennis behou uit my verstaan van ‘n beeld vir myself oor “my” skepping as mens… waar God op sy “knieë” oor Adam moet “laag afbuk tot op die grond” om is die stoflike liggaam die ewige gees “in te blaas”… letterlik deur die fisiese aanraking en asem wat in die stoflike liggaam op die grond moet oorgaan. Ek is ‘n geestelike wese, wat tydelik ‘n fisiese liggaam as voertuig ontvang het, vir God se doel met my lewe op aarde en voorbereiding vir die lewe in ewigheid. Daarom het ek ‘n gewoonte gemaak daarvan om elke teug lug wat ek inasem te beskou as die Gees van God wat daagliks so in my lewe tot ek sterf, wanneer dit my sal verlaat en dan na God sal terugkeer.
    Dit het die implikasie dat ek, sover moontlik, my lofprysing in sang en woorde van lof (worship) met “volle asem” doen… my manier om aan God in eerbied en lofprysing terug te bied, wat Hy my tydelik op aarde mee geseën het. Dis vir my eenvoudig, wanneer ons ons laaste asem uitblaas, verlaat daardie gees waarmee God ons lewe gegee het, ons tydelik totdat Jesus weer kom. Dan word dit weer verenig wanneer ons ‘n nuwe liggaam ontvang.
    Ek het egter ‘n vraag oor my gees voordat ek gebore is… Waar was my gees voordat ek gebore is. Met my konsepsie en na my geboorte toe ek begin lewe, asem haal (ons laat eers die debat oor wanneer lewe begin vir ‘n oomblik daar) glo ek my gees sal vir ewig lewe, in genade saam in die nuwe herskepte Koninkryk, maar is my siel met al die eienskappe wat dit na my karakter bring, ook eers by my geboorte “geskep”? Ek hoor graag jou mening, baie dankie. Seën en vrede.

  • Avatar

    Chris van Wyk

    |

    Ja, Hansie, en watter vreugde is dit nie om die troos van só ‘n boodskap vir ‘n mens self toe te eien nie, nie waar nie!

  • Avatar

    Hansie

    |

    Dankie Chris. Dit is ook hoe ek dieWoord verstaan, sonder maars en wat as.

  • Avatar

    Chris van Wyk

    |

    Hi Fanie. Geen probleem nie. Dit is in gesprek wat die waarheid uiteindelik uitkristaliseer.

    Die OT prentjie van die mens in Genesis 2:7 is dat God die mens uit die stof van die aarde gevorm het, waarin Hy sy lewensasem (nishma nie ruah nie) geblaas het wat die mens ‘n lewende wese (nephesh, wat ook met siel vertaal word, word gebruik) gemaak het. So verwoord Job dit ook (Job 32:8) sowel as Jesaja (Jes 37:7; 57:16). Die mens is dus gevorm uit geestelike/goddelike en vleeslike/aardse elemente.

    Op ander plekke word hierdie prentjie uitgebou deur te verwys ook na die gees van die mens wat saam met die siel die wese van die mens vorm. Dit is onderskeibaar van die liggaam (Job 12:10; Jes 42:5 wat ook met Gen 2:7 in verband staan), veral omdat die gees kan “terugkom” in ‘n mens as hy van ‘n groot skok herstel (Gen 45:27) of selfs net sy dors geles word ((Rigt 15:19).

    Dit is hierdie geestelike deel van die mens wat na die ontmoeting met God verlang, en Hom soek, soos Jesaja so pragtig sê: “Met my siel begeer ek U in die nag; ook met my gees in my binneste soek ek U.” (Jes 26:9; vgl Job 7:11). Spreuke sê die: “gees van die mens is ’n lamp van die HERE, dit deursoek al die kamers van die binneste.” (Spr 20:27).

    Die NT prentjie van die mens is gebaseer op hierdie OT perspektiewe. Let wel nie op ‘n Griekse filosofiese een nie. Jesus verwys al daarna dat ‘n gees en ‘n liggaam van mekaar onderskei kan word (Luk 24:39). Hy gee ook sy gees sodat dit uit Hom uitgaan en sy liggaam agterbly (Joh 19:30).

    Paulus voeg die OT gedagtes oor die samestelling van die mens saam as ‘n drie-deling van gees, siel en liggaam (1 Tess 5:23; Hebr 4:12). Dit staan duidelik nie los van die OT nie, want Paulus verwys duidelik na die OT siening van die mens in Genesis 2:7 wanneer hy aan die Korintiërs skryf dat die eerste mens ‘n lewende wese (psugos) geword het (1 Kor 15:45).

    Die NT prentjie van die mens is uiteraard nog meer kompleks waarin ons hart, gedagtes en krag ensomeer ook ‘n rol speel in die wye waarop ons menswees funksioneer, maar die idee van ‘n materiële kant van menswees en ‘n nie-materiële kant is tog duidelik daarin.

    As ‘n mens vanuit hierdie OT en NT perspektiewe dan oor die dood praat, is dit duidelik dat die materiële deel van die mens hier bly met die dood, en die nie-materiële deel na die doderyk/God toe terugkeer.

    Psalm 146 praat daarom van die dood as ‘n proses waarin iemand se: “gees uitgaan, hy keer terug na sy aarde toe.” (Ps 146:4). Daar kom dus ‘n skeiding tussen die gees en die liggaam. Prediker stel dit helder dat: “die stof na die aarde terugkeer soos dit gewees het, en die gees na God terugkeer wat dit gegee het.” (Pred 12:7).

    Met die dood is dit dus hierdie nie-materiële iets van die mens – gees/siel – wat in die doderyk kom soos dit op talle plekke in die OT beskryf word en later in die NT ook (Jak 2:26). Vir gelowiges geld dit dat hulle (siele) in die hemel by God is (Openb 6:9).

    Terloops, dit is ook hierdie deel van die mens wat deur Saul teen die wil van die Here opgeroep is, “die gees van ‘n afgestorwene” (1 Sam 28:8; 1 Kron 10:13), maar daaroor ‘n ander dag.

  • Avatar

    Jan Louw

    |

    Die 600 000 klop met die sensus in Num 1

  • Avatar

    Biffy

    |

    Ek leer en ervaar SO baie! Baie dankie!