Esegiël 8-11 – Die ballingskap is naby vir die land. God se teenwoordigheid verlaat hulle – 592 v.C.

Meer as ‘n jaar na Esegiël se eerste gesig, terwyl hy in sy huis op ‘n Maandag met die leiers van Juda op 17 September 592 v.C. sit en gesels, het die mag (hand) van die Here weer van hom besit geneem. Hy word in hierdie gesig na die tempel en die stad Jerusalem geneem om nie net die geestelike toestand van die mense wat tot die oordeel gely het, te sien nie, maar ook hoe God se magtige teenwoordigheid uit die stad uit weggeneem word. Daar is ‘n sprankie hoop vir die ballinge dat God “vir hulle ‘n heiligdom” sal bly in die lande waarheen hulle verstrooi is, sowel as ‘n belofte van terugkeer in die toekoms.

Jy kan dié vier hoofstukke in een sitting lees en daarna my bydrae, óf jou leeswerk oor vier dae versprei en my bydraes op soortgelyke wyse lees. Hoofstuk 12 kom dus aan die einde van die week.

• 8:1-18 – Die leiers dink die Here sien nie hulle afgodediens nie
• 9:1-11 – Die straf is naby vir die stad Jerusalem
• 10:1-22 – Die Here maak gereed om die stad te verlaat
• 11:1-25 – Die Here verlaat die stad met die belofte van ‘n terugkeer

8:1-18 – Die leiers dink die Here sien nie hulle afgodediens nie

Jahwe verskyn weer in ‘n mensvormige gestalte aan Esegiël soos met die eerste visioen. Hy lig Esegiël aan sy hare (waarskynlik teruggegroei!) op en bring hom deur die Gees (die woord kan ook wind beteken) na Jerusalem.

Die Here wys vervolgens vir Esegiël vier tonele wat God se toorn oor Jerusalem laat ontvlam. Onthou dat dit ‘n visioen is en nie noodwendig presies vergelykbaar met wat in werklikheid in Jerusalem op dié moment aan die gang was nie. Die afbreek van die muur gebeur bv. nie werklik nie. Die ander detail, bv. die Asjera altaar en afgodsbeeld en die mense wat hy herken, kon moontlik met die werklikheid verband gehou het, maar dit word in die eerste plek meer simbolies bedoel, soos bv. spesifiek van die verwoesting van hfst. 9-10 die geval is.

1.  Die eerste toneel is van die altaar wat vir ‘n ongenoemde afgodsbeeld gebou is net buite die ingang na die tempel (8:3-6). Dit is waarskynlik Asjera, die hemelkoningin, aangesien dieselfde woord in 2 Kron. 33:7,15 vir afgodsbeeld gebruik word en met haar geïdentifiseer word. Dit het ‘n “heftige toorn” by die Here laat ontstaan teen die volk wat haar aanbid het. Dit nogal met hulle rug na die tempel!

2.  Die tweede is ‘n toneel waarin Esegiël die afbeeldings van allerlei kruipende goed en diere sien wat teen die mure binne-in die tempel uitgekap is (8:7-12). Die (moontlik Egiptiese) afbeeldings is deur sewentig (‘n verteenwoordigende getal) van die leiers van Israel in die geheim (in die donker!) aanbid met wierookbakke in hulle hande. Die Here se kommentaar op dié afskuwelike afgodediens is: “Hulle dink: die Here sien ons nie, Hy is nie meer in die land nie.” Hulle lojaliteit is dus van God af na ander afgode verplaas.

Esegiël herken vir Jaäsanja, seun van Safan, wat moontlik ‘n vierde seun van dié gevierde staatsekretaris van koning Josia was (2 Kon. 22). Hy volg dus nie in die spore van sy pa nie, maar verplaas sy lojaliteit soos die ander leiers na die afgode. Let wel, hy is nie dieselfde persoon as Jaäsanja, seun van Assur, wat in hfst. 11:1 genoem word nie. Hulle was waarskynlik aan Esegiël bekend uit sy vroeëre verblyf in Jerusalem.

3.  Die derde toneel is die aanbidding van Tammus (8:13-15). Die vroue het gesit en huil oor Tammus, die god Dumuzi. Sover ek kan agterkom uit die verwarrende inligting oor dié mite, was Dumuzi vir ses maande na die onderwêreld verban as plaasvervangende straf vir sy vrou Inanna se indiskresie om op haar suster Ereshkigal se troon te gaan sit. In rituele van rou kon hy herroep word om vir ses maande van die jaar weer die lewe te smaak saam met sy vrou. Sy terugkeer sou dan verband hou met die aanbreek van die reënseisoen. Hoe dit ook al sy, met dié rites het hulle God se voorsiening in die natuur aan ‘n afgod toegeskryf, baie soos dit die geval met die Baälgodsdiens was.

4.  Die vierde toneel is die aanbidding van die son in die binneste voorhof van die tempel (8:16-18). Vyf en twintig man aanbid die son met hulle rug na die altaar van die Here! Nie net het hulle die land vol geweld gemaak nie, maar hulle tart die Here met die druiweranke wat hulle voor hulle neuse rondswaai. Dit is onseker wat die agtergrond vir dié gebruik was, maar die betekenis is seker – dit is ‘n obsene, spottende gebaar (amper soos die “middelvinger” vandag gebruik word). Die LXX (die v.C. Griekse vertaling van die OT) vertaal dit daarom as volg: “Hulle is soos spotters …”

In plaas van om voor die Here se teenwoordigheid in die stad en tempel neer te val, aanbid die mans en vroue afgode vanuit die res van die wêreld. Op die koop toe terg hulle die Here met absolute obsene minagtende gebare.

Die Here se woede het nou geen perke nie: “Ek gaan nou doen wat my gramskap eis. Ek gaan nie verskoon nie, nie jammer kry nie. Al roep hulle hoe hard na my, Ek sal hulle nie hoor nie.”

9:1-11 – Die straf is naby vir die stad Jerusalem

Die Here kondig dus aan dat die straf naby is vir die stad Jerusalem.

In ‘n ontsagwekkende toneel kom ses manne met wapens van verwoesting in hulle hand – soos futuristiese Terminators! Die man met die linneklere is net “onder” of “tussen” hulle, soos dit korrek in die OAV vertaal is, en dus ‘n sewende agent van die Here. Sy taak is om met ‘n pen uit sy skrywersakkie ‘n merk (dit is die letter t in Hebreeus wat in dié tyd as ‘n X geskryf is) op die voorkoppe te maak van: “almal wat sug en kla oor al die afskuwelike dinge wat in die stad gebeur.” (9:4 – amper soos van Lot in Sodom en Gomorra gesê word – 2 Petr 2:7).

God se mense, dié wat nie meedoen aan die afskuwelikhede en daaroor treur, word dus gespaar. Terloops, in Openbaring 13 gebeur eintlik die teenoorgestelde met die mense wat die merk van die dier moet dra om ekonomies aktief te kan wees.

God se optrede hier laat ‘n mens dink aan die eerste twee van die saligsprekinge van Jesus:

• Die eerste sê: “Geseënd is dié wat weet hoe afhanklik hulle van God is, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemel.” Dit is dus dié wat arm van gees is, nie hulle lojaliteit van God na die afgode verplaas nie, wat deur Hom geëer en geseën word in Esegiël se taal.
• Dit is verder dié wat hartseer is oor al die onreg en ongehoorsaamheid wat hulle rondom hulle sien, wat deur God gemerk word as syne in Esegiël 9. Dieselfde gesindheid hoor ‘n mens in die tweede saligspreking van Jesus: “Geseënd is dié wat treur, want hulle sal vertroos word.” (Matt. 5:4).

Trouens, daar is nog twee van dié saligsprekings van Jesus wat gaan oor die sug na, en doen van dit wat reg is:

• “Geseënd is dié wat honger en dors na wat reg is, want hulle sal versadig word.” (Matt. 5:6).
• En: “Geseënd is dié wat vervolg word omdat hulle doen wat reg is, want aan hulle behoort die koninkryk van die hemel.” (Matt. 5:10).

Die hele Bergrede wentel immers rondom die tema van geregtigheid, soos ek in my hantering van Matteus gewys het: Matteus 5 – Jesus fokus op die stryd vir geregtigheid; Matteus 6 – Jesus fokus op die lewe van geregtigheid; Matteus 7 – Jesus fokus op die vrug van geregtigheid.

Terug by Esegiël. Die magtige teenwoordigheid van die Here styg op dié punt vanuit die tempel op om plek te maak vir die verwoestende werk van die ses vernietigers. Dit tref oumense, jongmense, kinders en vrouens. En die mense by die tempel is eerste aan die beurt. Só word die heiligdom verontreinig en die mense van die stad uiteindelik uitgeroei.

Esegiël kom slegs vir die tweede keer in die boek persoonlik aan die woord en bid-vra – as intersessor – in afgryse of die Here dan almal gaan uitroei. Die Here antwoord bevestigend en wyt dit aan die feit dat die land vol moord en die verdraaiing van die reg is. Hulle kry dus hulle verdiende loon.

10:1-22 – Die Here maak gereed om die stad te verlaat

Die man met die linneklere verander nou van beskermer na bederwer en kry die opdrag om kole van vuur oor die stad uit te gooi. ‘n Mens herroep die prentjie van Sodom en Gomorra wat ook met swael en vuur vernietig is (Gen. 19).

Die magtige teenwoordigheid van die Here word in drie tonele beskryf met die doel om aan te dui hoe Hy met verdrag die tempel begin verlaat. Esegiël besef skielik, toe hy sien dat die Here se teenwoordigheid van die gerubs in die tempel af opstyg, dat dit dieselfde wesens is as wat hy in die visioen van hfst. 1 gesien het. Hy herken hulle daarom nou as gerubs, wesens wat nie net die tuin van Eden bewaak het nie (Gen. 3), maar spesifiek in gegote vorm op die deksel van die verbondsark aangebring is (Eks. 25) as teken van God se heerlikheid (Hebr. 9:25).

Jy kan jou geheue verfris oor die detail van sy beskrywing deur weer Esegiël 1-3 – Esegiël se roeping en opdrag te lees.

11:1-25 – Die Here verlaat die stad met die belofte van ‘n terugkeer

Soos in die eerste deel van die visioen tel die Gees (wind) Esegiël op en bring hom na die ingang van die poort wat oos kyk. Daar sien Esegiël ‘n vergadering van vyf en twintig leiers van die volk onder wie hy twee persone herken, Jaäsanja, seun van Assur en Pelatja, seun van Benaja – andersins egter onbekend.

Hierdie leiers, sê die Here vir Esegiël, gebruik twee metafore om hulle eie magsmisbruik te regverdig.

• Die eerste een: “Dit is nie nou tyd om huise te bou nie,” verwys waarskynlik na die onteiening van ander se huise tot hulle eie voordeel (vgl. Miga 2:9 se veroordeling van leiers wat die vrouens uit hulle huise jaag en hulle kinders se waardigheid aantas).
• Die tweede een: “Die stad is die pot en ons is die vleis,” verwys waarskynlik na hulle eiewaan dat hulle belangriker is as die ander mense van die stad, en daarom sonder skroom die volk kan uitbuit.

Die Here roep Esegiël om teenoor hulle te profeteer – in die visioen natuurlik – en hulle vir hulle magsmisbruik en onreg te veroordeel. Hy keer die tweede metafoor oor die pot en die vleis om, en verklaar die mense as die vleis – d.w.s. belangriker as hulle – en veroordeel hulle tot die dood. Hulle sal besef dat God die Here is wat dié mense straf wat nie volgens sy voorskrifte leef nie.

In die visioen sterf Pelatja ewe skielik – soos Ananias in Hand. 5:5 dit veel later ook sou oorkom – wat Esegiël weereens in ontsteltenis laat bid-vra of die Here dan ‘n einde gaan maak aan wat van Israel oor is. Dit voel vir hom asof die Here nie net ‘n streep deur die leier se toekoms getrek het nie, maar deur die hele volk se toekoms.

Die Here antwoord Esegiël egter hierdie keer anders as met die vorige keer se veroordelende boodskap. Hierdie keer antwoord die Here met ‘n woord van hoop. Die oorblyfsel van Israel sal inderdaad nie heeltemal uitgewis word nie.

Trouens daar is twee beloftes vir hulle.

• Die eerste is dat die Here “vir hulle ‘n heiligdom” sal bly in die lande waarheen hulle verstrooi word (11:16). Die Here sal hulle nie verlaat nie, selfs nie in die vreemde nie. Die mense in Jerusalem dink verniet dat die land hulle s’n sal bly sonder die teenwoordigheid van die Here.
• Die tweede is dat die Here die oorblyfsel ook sal bymekaarmaak tussen die ander nasies uit, hulle sal versamel uit die ander lande waarheen Hy hulle verstrooi het en hulle sal terugbring om nie net al die afskuwelike goed uit die stad te verwyder nie. Hy sal hulle hart en gees verander om Hom te kán dien soos dit moet. Die enigste manier waarop enigiemand die Here voluit en volhardend kan dien – as die Here self ‘n mens se hart en gees verander om Hom te gehoorsaam.

Dié tweede belofte van die Here is regtig inspirerend, soos ook die soortgelyke beloftes in Jeremia 31:31-34 en verder aan in Esegiël 36:26 self:

“Ek sal hulle ‘n ander hart gee en ‘n nuwe gees onder hulle laat posvat, Ek sal die kliphart uit hulle liggaam verwyder en hulle ’n hart van vleis gee. Dan sal hulle volgens my voorskrifte leef en my bepalings nakom en daarvolgens optree. Hulle sal my volk wees, en Ek sal hulle God wees.” (11:19-20).

Die magtige teenwoordigheid van die Here het verder opgestyg en op die berg oos van die stad gaan staan. God het sy volk nou verlaat. Die oordeel sal oor hulle voltrek word.

Met dié is Esegiél terug na die ballinge toe – wat waarskynlik die hele tyd by Esegiël was terwyl die visioen gebeur het – en het hy hulle alles vertel wat die Here hom laat sien het.

Boodskap

Esegiël sien hier as’t ware met sy eie oë hoe ernstig die verval in Jerusalem is. Hy het ses jaar vroeër aan sy eie bas die gramskap van die Here ervaar met die wegvoering in ballingskap. Niks het egter verander in Jerusalem nie. Trouens dit het selfs vererger. Dít kon hy nou in die visioen eerstehands ervaar.

Die visioen gee daarom ‘n visuele regverdiging en motivering vir die drastiese veroordeling van die Here. God sien alles, anders as wat die leiers gedink het terwyl hulle in die donker met hulle konkelwerk besig was – kulties in die tempel (8:12), en sosiaal in terme van grondbesit (11:3). Dit is ‘n kant van God wat ons goed sal doen om altyd te onthou. Hy is nie net die God wat vertroos nie. Hy is ook die God wat veroordeel.

Die visie van hfst. 11:19-20 is egter ‘n toekomsvisie wat net soseer iets is om aan vas te gryp. Die oplossing vir die probleem van ongehoorsaamheid lê uiteindelik nie in die volk self en hulle vermoë om die Here te dien nie. Dit lê in die hartsverandering wat net die Here alleen in mense kan bewerk, iets wat met die bediening van die Here Jesus ‘n aanvang sou neem en deur sy Gees in die hart en gees van gelowiges gewerk sou word (Joh. 3:5-8).

Die belofte van Esegiël is dus iets wat ons ook kan aangryp:

“Ek sal hulle ‘n ander hart gee en ‘n nuwe gees onder hulle laat posvat, Ek sal die kliphart uit hulle liggaam verwyder en hulle ’n hart van vleis gee. Dan sal hulle volgens my voorskrifte leef en my bepalings nakom en daarvolgens optree. Hulle sal my volk wees, en Ek sal hulle God wees.” (11:19-20).