Esegiël 17 – Twee gelykenisse wat die hede interpreteer en die toekoms oopsluit

Hierdie eerste “fabel, ‘n gelykenis” van die twee arende, sowel as die sedertakkie (Jojagin) en wingerdstok (Sedekia) in vers 3-10 handel oor die komplekse verhouding van die Galdeërs en Egipte met die konings van Jerusalem in hierdie tyd. Die uiteinde daarvan was die beleg en verwoesting van Jerusalem en die dood van koning Sedekia, soos Esegiël se uitleg in vers 11-21 dit duidelik maak.

Esegiël gee daarmee ‘n helder interpretasie van die gebeure wat besig was om in Jerusalem te ontvou, soos die geskiedenis dit inderdaad in die volgende vyf jaar bevestig het.

Aan hierdie boodskap word ‘n tweede gelykenis gekoppel in vers 22-24 wat die boodskap dra van God wat in weerwil van die toegevalde hede tóg ‘n toekoms sal oopsluit vir die volk. Hy sal self ‘n sedertakkie plant wat lewe en beskerming sal gee, en God se heerskappy sal bevestig. Dit is duidelik ‘n Messiaanse belofte.

Die twee gelykenisse en die uitleg vorm daarom ook die drie dele van die hoofstuk.

Terloops: ‘n mens kan die eerste gelykenis tereg ‘n fabel noem, soos die eerste woord in die NAV vertaal word, omdat die gelykenis diere as karakters bevat.

• ‘n Mens kan die storie ook ‘n allegorie noem, omdat dit ‘n dieper betekenis bevat, soos sommige vertalings tereg die woord vertaal. Dieselfde allegoriese literêre tegniek word ook op ‘n paar ander plekke in die OT ingespan, bv. Rigters 9 en 2 Konings 14, al word die woord nie daar gebruik nie. Dieselfde geld van die gelykenisse wat Jesus in die evangelies van die NT vertel.
• Sommige vertaal die woord in Esegiël ook met raaisel, soos dieselfde Hebreeuse woord vertaal word in Rigters 14. Dié storie wat Simson daar vertel, is egter ‘n ware raaisel, omdat die mense die betekenis daarvan moes raai. Dieselfde geld nie hier in Esegiël nie, omdat die Here die betekenis daarvan duidelik uitspel, soos Jesus dit trouens ook in die NT vele kere gedoen het met sy gelykenisse.

17:3-11 – ‘n Gelykenis oor twee arende, ‘n sedertakkie en ‘n wingerdstok

Hierdie eerste gelykenis handel oor ‘n arend wat ‘n sedertakkie in die “land van die handelaars” gaan neersit het. Dit dui op Nebukadnesar wat vir Jojagin na Babel toe gevat het, soos die uitleg in vers 11 aandui. Daarna het die arend ‘n wingerdstok geplant wat sy blare na die arend gedraai het, d.w.s. onderdanig aan hom was. Dit dui op Nebukadnesar wat vir Sedekia in Jerusalem as koning aangestel het, soos die uitleg in vers 13 en verder aandui.

Daar kom toe egter nog ‘n arend en die wingerdstok draai sy wortels en blare na dié tweede arend. Dit dui op Sedekia wat sy politieke heil by farao Gofra van Egipte (vgl. ook Jer. 44:30) téén Nebukadnesar van die Galdeërs gaan soek het, soos vers 15 dit aandui. Uiteraard het dit die eerste arend vertoorn en is die wingerdstok met wortels en al uit getrek. Dit dui op die ballingskap wat lê en wag het vir Sedekia en die volk van Jerusalem, soos dit ook in vers 15 en verder aan uitgelê word.

17:11-21 – Die uitleg van die betekenis van die gelykenis

Die uitleg van die gelykenis volg nou as ‘n boodskap aan die weerbarstige volk. Sommige van die detail waarna Esegiël verwys, dui op die onlangse verlede van die volk en ander op die nabye toekoms wat vir hulle wag.

Die eerste koning waarna verwys word, is Jojagin saam met wie Esegiël ook in 597 v.C, weggevoer is na Babel. Die tweede koning waarna verwys word is Sedekia, die “nuwe koning” wat deur Nebukadnesar aangestel is, maar nou sy politieke heil by farao Gofra van Egipte gaan soek het. Die Here verkondig dat dié onderneming nie sal slaag nie en dat Sedekia sal boet vir die feit dat hy sy ooreenkoms met Babel verbreek het.

Die uiteinde hiervan, belowe die Here, sal die beleg en verwoesting van Jerusalem sowel as die dood van koning Sedekia wees. Egipte sal nie tot hulle hulp kom nie, soos inderdaad gebeur het. Die Here: “laat hom die gevolge dra daarvan dat hy die eed van getrouheid aan My geminag en die verbond met My verbreek het.”

Sedekia het dus nie net dwaas opgetree teenoor Nebukadnesar nie. Hy het die pad wat die Here vir hom uitgespel het deur Jeremia geminag. Lees die tragiese verhaal in Jeremia 38 – Jeremia ly in die put totdat Sedekia hom raadpleeg en Jeremia 39:1-40:6 – Jerusalem val voor Nebukadnesar en Jeremia word vrygelaat.

Esegiël gee met hierdie gelykenis en uitleg ‘n helder interpretasie van die onlangse verlede sowel as die gebeure wat besig was om nou in Jerusalem te ontvou. Laasgenoemde interpretasie is inderdaad vyf jaar later bevestig. Die Godsvolk sal dus onomwonde agterkom: “dat dit Ek, die Here, is wat gepraat het.”

Esegiël sal met die val van Jerusalem in 586 v.C. ‘n verdere boodskap aan Egipte rig (vgl. hfst. 31) waar ‘n sederboom weereens as gelykenis ingespan word, om die verwerping van Egipte te beskryf.

17:22-24 – ‘n Gelykenis oor God se sedertakkie wat die toekoms oopsluit

Aan hierdie boodskap van oordeel word nou ‘n tweede gelykenis gekoppel in vers 22-24 as boodskap van hoop. Dit dra die boodskap dat God in weerwil van die toegevalde hede sowel as die ballingskap wat onafwendbaar op hullle afstorm, tóg ‘n toekoms sal oopsluit vir die volk. Hy sal self ‘n sedertakkie plant wat lewe en beskerming sal gee, en God se heerskappy sal bevestig.

Dit dra die boodskap dat grootheid en geringheid van die Here afhang en van sy besluit: “Ek maak groot bome klein en klein boompies groot, Ek laat groen bome verdroog en droë bome bot.” Daarmee moet almal, die konings ingesluit, rekening hou.

Dit is ook duidelik ‘n Messiaanse belofte. Dit is selfs moontlik dat Jesus by dié gelykenis aansluit in sy eie bekende gelykenis van die mosterdsaadjie wat met die koninkryk van God vergelyk word. Vgl. Markus 4:30-41.

Boodskap

Die boodskap van dié hoofstuk lê op verskillende vlakke, soos dit hoort met ‘n gelykenis. ‘n Storie kan immers ‘n komplekse boodskap op eenvoudige wyse oordra. Dit interpreteer die onlangse verlede, en dui rigting aan vir die afsienbare toekoms. Dit het direkte politieke implikasies sowel as ‘n duidelike geestelike boodskap aan wie lojaliteit ten diepste verskuldig is. Die boodskap het selfs implikasies vir die verre Messiaanse toekoms wat uiteindelik in Jesus aangebreek het.

Maar die belangrikste boodskap wat soos ‘n refrein deur die hoofstuk loop, is dat alles en almal van die Here afhanklik is. Grootheid sowel as geringheid hang van die Here af en van sy besluit: “Ek maak groot bome klein en klein boompies groot, Ek laat groen bome verdroog en droë bome bot.” Daarmee moet almal, konings ingesluit, rekening hou.

Dit maak ‘n mens nederig en afhanklik van God se wil en wens sowel as hoopvol dat Hy die wêreldgeskiedenis volgens dié beginsel hanteer.