Eksodus 22 – Sorg vir mense en hulle besittings
Die sorg vir mense en hulle diere in hoofstuk 21 word in hoofstuk 22 uitgebrei na die sorg vir mense en hulle besittings wat onder andere met die agste gebod (diefstal) verband hou – Eks. 22:1-15. Daarby word gevoeg ‘n aantal morele, burgerlik en godsdienstig-seremoniële wette wat met die tweede (afgodsbeelde), derde (Naam), sewende (egbreuk) en tiende gebod (begeerte) verband hou – Eks. 22:16-31.
Oor skade aan besittings – Eks. 22:1-15
Die beginsel wat agter die verskillende gevallestudies oor skade wat aan mense berokken word deur diefstal (agste gebod) – hetsy uit jou eie besit of waar iemand anders dit vir jou oppas – inbraak, misbruik van ‘n ander se weiveld, skade deur veldbrande, onwettige besitname van bv. gesteelde of verlore goedere, of skade wat deur uitleen aan iemand berokken word, is dat daar restitusie gedoen word. Dié riglyn lê waarskynlik agter Saggeus se optrede in die NT waar hy oorvloedig terugbetaal wat hy van mense op onwettige wyse verkry het (Luk. 19).
As daar egter ‘n dispuut ontstaan om watter rede ook al moet daar ‘n beslissing binne die geloofsgemeenskap gemaak word op grond van die getuienis wat die betrokkenes aan die lig bring. Sommige vertaal die woord ʾělō·hîmʹ wat hier gebruik word met “owerhede” (OAV), maar dit is waarskynlik beter om dit in sy tradisionele betekenis van “God” (NAV) te gebruik. Uitspraak moet dus by die heiligdom gemaak word in die teenwoordigheid van die Here waar die leiers van die geloofsgemeenskap, in dié geval dan Moses, die betrokkenes met onderskeiding kan begelei.
Oor morele, burgerlike en seremoniële wette rondom mense – Eks. 22:16-31
Voordat verder oor hierdie tipe geregtigheid gehandel gaan word, word ‘n aantal relatief losstaande wette gelys wat met die eerste (afgode), tweede (afgodsbeelde), derde (Naam), sewende (egbreuk) en tiende gebod (begeerte) verband hou.
Weereens moet ‘n mens in gedagte hou dat die leidende beginsel die diep deernis is met die situasies wat ontstaan as daar teen die wet opgetree word. Die persoon wat benadeel word, word vergoed of vergeld, maar die persoon wat aandadig was, word ook met billikheid hanteer.
- Die riglyn vir ‘n ongetroude maagd wat deur ‘n man verlei word om die sewende gebod (egbreuk) en die tiende gebod (begeerte) saam met hom te oortree, is dat hulle dinge moet regstel deur te trou en die verskuldigde bruidskat aan die pa te betaal. Dit is waarskynlik die riglyn wat agter Paulus se raad aan gelowiges in die NT lê dat as hulle begeertes te sterk word en hulle voel dat hulle behoort te trou, laat hulle doen wat hulle graag wil: “laat hulle gerus trou. Dit is nie verkeerd nie.” (1 Kor. 7:36). Die pa het egter die reg om dié troue te weier as hy die man nie as geskikte trou-materiaal beskou nie. Die bruidskat moet in ieder geval ook in dié geval betaal word.
- Towenaresse moes uitgeroei word, soos dit regdeur die OT die opdrag was (vgl. Deut. 18:10 wat ook na towenaars verwys), weens die gevaar van die oortreding van die eerste drie gebooie (afgodery, afgodsbeelde, Naam). Hulle is saam met die dodebesweerders en waarsêers uitgeroei, hoewel dit nooit heeltemal suksesvol was nie, soos ons onder andere in Saul se verhaal later sou lees waar hy ‘n dodebesweerder en waarsegster raadpleeg (1 Sam. 28). Isebel het haar ook daarmee opgehou (2 Kon. 9:22). Manasse is ook sterk veroordeel omdat hy dié praktyke in sy koningskap bevorder het (2 Kron. 33:6), hoewel hy laat in sy lewe wel tot inkeer gekom het.
- Bestialiteit is sterk veroordeel soos dit later in Levitikus ook gedoen sou word.
- Afgodediens in watter vorm ook al is sterk afgekeur.
- Vreemdelinge, weduwees en wese was van die begin af uitgesonder as mense wat met deernis bejeën en van direkte hulp voorsien moes word. Die Here het van sy volk verwag dat hulle hierdie mense wat baie maklik na die rand van die samelewing uitgeskuif is, sou intrek en versorg, soos Hy dit met hulle as vreemdelinge in Egipte gedoen het. Dit sou ‘n sterk refrein in die profete word wat die volk oor hulle versuim hieroor regdeur hulle geskiedenis sou aanspreek. Hierdie beginsel word in God se toorn oor sulke vergrype begrond.
- Dieselfde geld arm mense wat met deernis hanteer word deur veral nie hulle moeilike situasie nog moeiliker te maak met renteheffings op lenings nie of deur die klere wat hulle verpand in hulle nood langer as ‘n paar uur van hulle af te weerhou nie. Die idee was dus waarskynlik dat jy eerder moet help as geld maak uit iemand se nood wat hom letterlik kaal kan uittrek. Hierdie beginsel word in God se barmhartigheid begrond.
- Dieselfde riglyn oor lasterlike optrede word ten opsigte van God sowel as sy leiers gehandhaaf. Die derde gebod (Naam) het dus nie net met God te make nie, maar met enige gesagsfiguur in die geloofsgemeenskap.
- Die verbintenis van die volk aan God moet deur offers wat betyds gegee word, geïllustreer word, soos Hy inderdaad ook sy kant van die verbond nakom.
- Die gebod wat reeds by die Paasfees rondom eerstelinge afgekondig is, word ook hier gehandhaaf, soos ek reeds vroeër oor geskryf het.
Die opsommende opmerking aan die einde van hierdie hoofstuk vat die leidende beginsel van al die wette saam: “Julle moet vir My heilige mense wees.” (OAV). Die heiligheid lê nie in een of ander godsdienstige of sosiale beginsel nie, maar in die verhouding met die God wat heilig is. Daarom kan Hy definieer wat heilig is en wat nie. Daarin moet sy volk Hom navolg, nie hulle eie idees daaroor nie. Dit sluit onder andere in dat hulle nie diere wat in die veld doodgaan, mag eet nie, want die Here het dit bedoel vir die honde.
View all posts in this series
- God sien en God verstaan – Bybelskool oor Eksodus begin 18 Januarie
- Inleiding – Eksodus: die hoop op verlossing
- Eksodus 1 – God vermeerder sy volk ten spyte van farao se brutale onderdrukking
- Eksodus 2 – God het hulle gekreun gehoor en verstaan
- Eksodus 3-4:17 – God stuur Moses om die Godsvolk uit Egipte te lei
- Eksodus 4:18-31 – Die oudstes reageer in geloof en aanbidding op Moses en Aäron se boodskap
- Eksodus 5 – God beveel farao: Laat my volk gaan!
- Eksodus 6:1-26: “Ek is die Here!”
- Eksodus 6:27-7:25 – Egipte sal besef Ek is die Here deur die plae wat Ek stuur
- Eksodus 8 – Die plae is Jahwe se verlossende oordeel as getuienis dat Hy God is
- Eksodus 9 – Farao het geen ontsag vir Jahwe nie al krepeer hulle van ellende
- Eksodus 10:1-27 – Die plae illustreer God se seën of straf vir dié wat Hom gehoorsaam of teenstaan
- Eksodus 10:28-11:10 – Die tiende plaag bevestig Jahwe se Godheid en sy verkiesing van Israel
- Eksodus 12:1-42 – Die Here beskerm die Israeliete teen die vernietiger deur die bloed van die Paaslam
- Eksodus 12:43-13:16 – Deur viering en toewyding word die herinnering aan bevryding lewend gehou
- Eksodus 13:17-14:31 – Die teenwoordigheid van die Here raak die Godsvolk se kompas deur die woestyn
- Eksodus 15 – Die Here is die Bewerker van wonderdade wat sy volk beskerm en sy vyande verpletter
- Eksodus 16 – God voorsien brood, vleis en die Sabbat as tekens van sy teenwoordigheid
- Eksodus 17 – Is die Here by ons of nie?
- Eksodus 18 – Jetro mentor Moses en die Israelitiese leiers tot ‘n leierskapspan
- Eksodus neem stadiger as wat ek beplan het!
- Eksodus 19 – As julle My gehoorsaam, sal julle my eiendom wees, ’n koninkryk wat My as priesters dien
- Eksodus 20 – Ek is die Here jou God wat jou uit Egipte, uit die plek van slawerny, bevry het
- Eksodus 21 – Sorg vir mense en hulle diere
- Eksodus 22 – Sorg vir mense en hulle besittings
- Eksodus 23 – Sorg vir geregtigheid en die geloofsgemeenskap met God se hulp
- Eksodus 24 – Ons sal alles doen wat die Here beveel het
- Eksodus 25 – Rig vir my ‘n heiligdom op dat Ek tussen julle kan woon
- Eksodus 26 – Jy moet die tabernakel oprig presies volgens die plan wat op die berg vir jou gewys is
- Eksodus 27 – Die lig van God se teenwoordigheid brand voortdurend in die “tent van ontmoeting”
- Eksodus 28 – Die priesters se klere dra die boodskap van gesag en toewyding
- Eksodus 29 – Afgesonder en bevestig as God se verteenwoordigers
- Eksodus 30 – Elke deel van die tabernakel en elke priester word geheilig aan die Here
- Eksodus 31 – Hulle moet alles maak net soos Ek jou beveel het
- Eksodus 32 – Die tragedie van die goue bulkalf en die toorn van Jahwe
- Eksodus 33 – Onthou tog hierdie nasie is u volk
- Eksodus 34 – Ek is barmhartig en genadig, maar Ek laat niks ongestraf nie
- Eksodus 35:1-36:1 – Elkeen wie se hart en gees hulle daartoe aangespoor het, het vrywillig offergawes gebring
- Eksodus 36:2-38 – Die volk bring meer as wat nodig is
- Eksodus 37 – Besaleël neem die voortou met die maak van die heilige toebehore van die tabernakel
- Eksodus 38 – Amper sewe ton goud, silwer en brons word gebruik
- Eksodus 39 – Die tabernakel is gereed vir die teenwoordigheid van die Here
- Eksodus 40 – Die teenwoordigheid van die Here vul die tabernakel
- Oor getalle in die woestyn verhale
- Die tweede gebod – ‘n paar ekstra gedagtes
Tags: Eksodus
Trackback from your site.
Chris van Wyk
| #
Hi Chris, ja, daar is ‘n ooreenkoms met die finale oorlog, die Armageddon (Openb 16:16), aan die einde van die laaste dae, soos Johannes dit ook verder in Openbaring 20:8 vir ons beskryf. Hy gebruik ook die terme Gog en Magog soos Esegiël dit doen.
Chris Vermeulen
| #
Môre. Die vernietiging van Gog, is dit die “armaggedon” waarvan die Woord ons ook vertel? God bless!
Lerina
| #
Ek stem saam met Chris, ja mens moet daarna kyk in konteks en dus ook eintlik die hele 2 Kor 12 bestudeer. Wat my keer op keer opval wanneer ek mensies teëkom wat so onwaardig voel omdat hulle God voluit dien, die vrugte van die Gees uitleef en ‘n diep verhouding met die Vader het, en tog nie die gawe van tale ontvang het nie, is vanaf vers 7 – 11 … want aan EEN word deur die Gees ‘n woord van wysheid gegee … aan ‘N ANDER, ‘n woord van kennis, … aan ‘N ANDER geloof …. ens. ……. en dan vers 11 wat sê AL hierdie dinge werk een en dieselfde Gees wat aan elkeen afsonderlik uitdeel soos Hy wil.
Glo my tale is belangrik, en moet verseker be-oefen word as dit jou gawe is. Ek is net so versigtig om dit as enigste kriteria te gebruik as teken van vervulling met die Heilige Gees.
Chris van Wyk
| #
Hi Roeleen. Die 1983 vertaling is nie baie helder nie. Hier is ‘n paar ander vertalings wat die betekenis van die Hebreeus beter weergee:
Dit beteken, die mens wat sy vreugde vind in die Woord van God vermy die weg van sondaars wat baie keer met geweld gepaard gaan. ‘n Goeie voorbeeld vind ‘n mens in die verhaal van Dawid wat deur Abigail gekeer word om met geweld teen Nabal op te tree (1 Samuel 25:2-38). Baldwin dink in sy kommentaar dat dié verhaal moontlik die agtergrond vorm van Dawid se Psalm 17.
Roeleen Nel
| #
Help my asb met Ps 17 vers 14 in 1983 vertaling. Ek stoei met daardie vers.
Chris van Wyk
| #
Hi Lou. Die eerste twee gebooie probeer op omvattende wyse enigiets afraai wat in die plek van of naas God aanbid word. Dit is gemik teen die aanbidding van ‘n ander god in die plek van God. Dit is ook gemik teen die aanbidding van ‘n ander langsaan God. Dit wil sê dat jy jou brood aan twee kante gebotter wil hê.
Hier is wat ek vroeër daaroor geskrywe het:
Eerste gebod – geen ander gode
Die eerste gebod in Eks. 20:3 (Deut. 5:7) is die verbod op ander gode. Dit beteken dat God niemand duld wat langs Hom aanbid en vereer word nie. Alle afgodery word dus daarmee verbied. Die Here verwag dat daar net met Hom as die ware God in ‘n verhouding getree mag word. Sy weë moet ten alle koste leer ken word, want dit is net Hy alleen wat vertrou kan word met die lewe. Daarom moet die Godsvolk Hom met hulle hele hart liefhê, vrees en eer, soos die Heidelbergse Kategismus vraag en antwoord 94 dit uitlê.
Dieselfde waarskuwing word reg deur die NT gevind (1 Tes. 1:9; Gal. 4:8; Rom. 1:23; 2 Kor. 6:16; Openb. 9:20), onder andere met betrekking tot die eet van afgodsoffers (Hand. 15:20,29; 1 Kor. 8:7; 10:7; 12:2; Openb. 2:20). Afgodery word ook regdeur die NT verbind aan moreel-etiese sake, soos bv. die verbod op losbandigheid en gierigheid (Ef. 5:5) sowel as vraatsug (Fil. 3:19). Sorg moet ook gedra word dat daar nie hoog opgegee word oor die afsku aan afgode, maar tog deelgeneem word aan ‘n onwettige berowing van heidense tempels vir eie gewin nie (Rom. 2:22).
Dit is interessant hoe Johannes in sy briewe ook dié wet as waarskuwing inspan vir gelowiges van die NT (1 Joh. 5:21). Johannes gee drie motiverings daarvoor. Die eerste motivering is dat: “ons weet dat die Seun van God gekom het en ons verstand gegee het om die ware God te ken.” In Jesus kan ons dus die ware God van die afgode onderskei. Die tweede motivering is dat: “ons in die ware God is, in sy Seun, Jesus Christus.” Ons hele lewe word deur God bepaal, dié God wat ons in sy Seun, Jesus Christus, leer ken het. Die derde motivering is dat: “Hy die ware God is en die ewige lewe.” Daar is niemand anders as God nie, en deur Hom het ons toegang tot die ewige lewe. Daarom sê Johannes: “Liewe kinders, bly dus weg van die afgode af.”
Tweede gebod – geen afbeelding van God mag aanbid word nie
Die tweede gebod in Eks. 20:5 (Deut. 5:8-10) verbied die maak van enige afbeelding van God wat aanbid of vereer word. Hy is ‘n jaloerse God wat onverdeelde trou aan Hom van sy mense eis. Gehoorsaamheid sal geseën word, en ongehoorsaamheid gestraf word. Die uitwerking daarvan sal in die geslagte gesien kan word.
Dieselfde waarskuwing word ook in die NT gevind. in Jakobus 4:5 wy hy uit oor God wat onverdeelde trou van ons vra en begrond dit op ‘n verwysing na die skeppingsverhaal dat God: “die gees wat Hy in ons laat woon, heeltemal vir Homself wil hê”.
Dieselfde geld Paulus in Romeine 1:23 waar die problematiek van afgodery uitgespel word dat: “beelde wat lyk soos ’n verganklike mens of soos voëls of diere of slange”, d.w.s. afgode: “in die plek van die heerlikheid van die onverganklike God” gestel en aanbid word. Dit is: “bloot skeppinge van menslike vaardigheid en verbeelding”, soos Paulus op die Areopagus sê (Hand. 17:29).
Lees meer hier:
Lou Pistorius
| #
Ek sit nou die dag weer en wonder hoekom die eerste twee gebooie aparte gebooie is – eintlik is dit tog maar dieselfde? Is daar nie erens ‘n vermiste tiende gebod nie?
Chris van Wyk
| #
Hi Awie. Ek sal later weer antwoord as ons daar kom. Weereens ‘n lusmaker:
Jesus praat waarskynlik in Lukas 6:29 van mense wat jou haat en beledig. Vir hulle moet jy ook jou ander wang aanbied (gee). Dit dui moontlik op mense wat jou publiek verwerp of verneder. Jesus bedoel dan waarskynlik dat ‘n mens nie moet ophou om uit te reik na sulke mense nie. Jy stel jou dus bloot aan verdere verwerping deur “die ander wang” aan te bied.
Jesus praat duidelik in Matteus 5:39 van kwaadwillige mense. Dit is mense wat jou met die agterkant van die regterhand op die regterwang slaan. Die toppunt van minagting en mishandeling. Teenoor sulke mense, sê Jesus, moet jy jou nie verset nie. As hulle jou op die regterwang slaan, moet jy ook die ander wang na hulle toe draai.
Hoekom? Want Jesus wil ten diepste hê dat vyande in vriende verander sal word. Dit beteken dat gelowiges die risiko sal moet neem om verder te ly onder kwaadwilligheid ter wille van die uitreik na sulke mense. Vergelding sal verwydering bring. Verdraagsaamheid kan van vyande vriende maak.
Dit maak nog meer sin in die konteks wat ‘n mens in Matteus raaksien, dié van geregtelike aksies. Jesus is hier duidelik meer begaan oor litigasie, mense wat gelowiges hof toe sleep (vgl vers 40), as oor die moontlikheid van fisieke geweld of publieke verwerping, soos dit wel die geval is in sy uitsprake in Lukas.
Gelowiges wat op Jesus vertrou, sal bereid wees om hulle persoonlike regte te laat vaar ter wille van die impak van die evangelie. Die doel is heling en versoening.
Soos Paulus ook later skryf in 1 Korintiërs 6. Ly liewer persoonlik onreg in die gemeenskap ter wille van die evangelie. Moenie die hof opsoek om verskille uit te sorteer nie.
Dit beteken egter vir seker nie dat ‘n mens daarmee ‘n lamsak of ‘n slaansak word nie. Paulus het telkens wanneer die owerhede of Joodse Raad betrokke geraak het, gestaan op die regte wat die regstelsel aan burgers verleen het (Hand 16:37; 22:25; 25:8-12). Dieselfde voorrreg geld ook vir ons vandag.
Awie Coetsee
| #
Baie dankie vir u verklaring dit maak sin.maar dit is vreemd dat Jesu vroer gese het dat jy die ander wang moet draai
Chris van Wyk
| #
Hi Jenny. ‘n Kort antwoord:
Die probleem met dobbel is dat dit ‘n gierigheid verraai en voed in ‘n mens se hart. ‘n Begeerte aan meer as wat jy het. En dit is ‘n onversadigbare monster. Dit illustreer nie net dat jy ontevrede is met wat jy het nie, maar kan jou nog meer ontevrede maak as jy verder en verder daarin ingetrek word. Daarmee oortree ‘n mens die tiende gebod (Eks 20:17).
Daarom sê die Hebreërskrywer: “Julle gedrag moet vry van geldgierigheid wees. Wees tevrede met wat julle het, want Hy het gesê: Ek sal jou nooit begewe en jou nooit verlaat nie.” (Hebr 13:5).
Dobberl dwarsbooom ook die Bybelse opdrag om in jou eie behoeftes te voorsien deur eerlike werk en het baie keer ‘n destruktiewe uitwerking op die mense rondom jou, veral as suurverdiende geld daardeur verloor word en families daaronder ly.