Inleiding op Hooglied

Lied van liedere

Hooglied is ‘n digterlike perspektief op die liefdeskuns tussen ‘n man en vrou.  Dit werk met ‘n hele aantal liefdesgedigte wat verskillende kante van die liefde uitlig.  Dit is letterlik ‘n “Lied van liedere”, ‘n “Song of songs” (“Canticle of Canticles”) soos dit in Engels vertaal word.  Luther het dit Hooglied genoem.

Salomo

Hoewel die boek tradisioneel aan Salomo toegeskryf is, is daar baie min geleerdes wat dit vandag nog handhaaf.

  • Aan die een kant kom Salomo se naam 7 keer voor in die boek (1:1, 5; 3:7, 9, 11; 8:11, 12).  In hoofstuk 3:6-11 word ‘n beskrywing gegee wat met Salomo self geïdentifiseer kan word.  Die man verwys ook na homself as die koning (7:5).  Die vrou word ook in die gedigte as koningin beskryf (6:8-9).
  • Aan die ander kant kan die titel van die boek bv vertaal word as: “Die mooiste lied oor Salomo” (1:1).  Dit maak sin as ‘n mens in ag neem dat dit in 8:11-13 wil voorkom asof die man iemand anders as Salomo is.  Die verwysing na die man en vrou as koning en koningin kan daarby liefdesname wees wat hulle in die digterlike verwysings na mekaar gebruik.

Belangriker as die mening hieroor, is egter die deurlopende feit dat die vrou in haar gedigte duidelik kies vir persoonlike liefde, eerder as die gedeelde liefde van die harem, soos wat die geval met Salomo sou wees.  Dit maak dit onwaarskynlik dat die skrywer Salomo is.

Sulammitiese vrou

Die vrou in die gedigte word as ‘n Sulammitiese vrou geïdentifiseer (6:13).  Sulam was ‘n boerderygemeenskap 96 km noord van Jerusalem.  Sommige geleerdes identifiseer haar (of ‘n ander vrou) ook as die digteres self (Christina Landman).  Van die getuienis dat die digteres ‘n vrou is – in die uitstekende werk van Elliot, Literary Unity – is dat die fokus, anders as in ander poësie uit daardie tyd, deurgaans op die vrou en haar ervaring gerig is.  Die dialoog in die gedigte is ook duidelik ‘n poëtiese tegniek, nie die gevolg van die samevoeging van gedigte van bv die man en die vrou nie.

Dit is moeilik om terugskouend ‘n mening hieroor te verdedig, aangesien ons min detail het om op te gaan.  Hooglied sou ook die werk kon wees van verskillende digters wat deur ‘n redaktor versamel is.  Maar, dit sou opwindend wees as die Hooglied wel deur ‘n vrou geskryf is!

Van droom na werklikheid

‘n Mens kan ‘n sekere mate van progressie van gedagtes in die loop van die gedigte waarneem, waar die gedigte algaande meer en meer van die droom oor en verlange na die liefde beweeg na die vervulling en werklikheid daarvan.  Hooglied werk dus beide met die liefdesdrome wat ons oor mekaar het, sowel as met die werklikheid van daardie liefde.  Dit sluit ook die teleurstellings en misverstande van die liefde in.

Indeling in gedigte

Om Hooglied egter in te deel in ‘n logiese geheel, is ‘n groot uitdaging.  Die paar herhalings in die teks (“vroue van Jerusalem” in 2:7; 3:5; 8:4 en “sy linkerarm is onder my kop, sy regterarm omhels my” in 2:6; 8:3) help nie veel nie, omdat daar net te veel kleiner gedagte-eenhede in die boek is, wat eintlik as selfstandige en afsonderlike gedigte gelees kan word.

Sommige geleerdes lees daarom die boek vers-vir-vers en verklaar dit as sodanig (Pope).  Ander verdeel dit in korter en langer gedigte op grond van die inhoud en struktuur, soms so min as 9 gedigte (Murphy) en soms so veel as 42 (Keel).

Drie-karakter liefdesverhaal

Een manier om ‘n logiese geheel te vind, is om Hooglied teen die agtergrond van ‘n drie-karakter liefdesverhaal te lees, waarin ‘n Sulammitiese vrou deur Salomo die hof gemaak word, en sy – teen die insluiting in die harem saam met honderde ander vroue – kies vir persoonlike liefde, liefde vir die man wat haar op sy beurt ook liefhet.  Die vroue van Jerusalem (6:1, 13; 8:5 – deel van die harem?), sowel as (waarskynlik) haar broers (8:8-9), lewer dan op gesette tye bykomende kommentaar.  Dit is ‘n aantreklike opsie, hoewel ‘n mens net moet besef dat dit ‘n hipotese is, en slegs ‘n handige manier om eenheid tussen die onderskeie selfstandige gedigte te vind.

Maar om dan selfs met die gerief van só ‘n standpunt af by ‘n eenvormige algemeen-aanvaarde struktuur te kom vir die onderskeie gedigte, is nog weer ‘n ander storie!  Die onderskeie indelings in die kommentare, en verskillende vertalings, weerspieël eintlik maar net die betekenis wat die gedigte vir die individuele kommentatore en vertalers het, eerder as dat die indelings noodwendig met stelligheid slegs op grond van tekstuele oorwegings aangetoon kan word.  En ‘n mens kan steeds elke gedig ook afsonderlik lees.

Poësie

Voel dus vry om self te besluit watter indelings vir jou sin maak of nie.  Die impak wat die beskrywing van die liefde op jou persoonlik gaan maak, is veel belangriker as die presiese wetenskaplikheid van enigiemand se indeling.  Dit is na alles poësie waarmee ons werk, en nie ‘n handboek van die een of ander aard nie.

Indeling van die leeswerk

Ek het gehou van Christina Landman se indeling van die boek in 32 gedigte wat sy nog verder in 10 episodes opgesom het (Lirieke van die liefde, Lux Verbi: 1999).

  1. Ek hoop ek is mooi genoeg – Die vrou se eerste droom: 1:1-11
  2. Ek kan ook deelneem aan hierdie verhouding – Die vrou se tweede droom: 1:12-2:7
  3. Die man kom my haal – Die vrou se derde droom: 2:8-17
  4. My maat bly weg – Die vrou se eerste nagmerrie: 3:1-5
  5. Die troudag breek aan – Die vrou se vierde droom: 3:6-11
  6. Nou vir die eerste huweliksnag – Die vrou se vyfde droom: 4:1-5:1
  7. Ek gaan hom verloor – Die vrou se tweede nagmerrie: 5:2-8
  8. My vriendinne spot my – Die nagmerrie duur voort: 5:9-6:3
  9. Hy wil nie sonder my lewe nie – Die vrou se sesde droom: 6:4-8:4
  10. Die werklikheid kan beter as ‘n droom wees – Die vrou kom tot die besef: 8:5-14

‘n Ander manier is om die boek op grond van Duanne Garrett  se indeling in liefdes-”liedere” as volg te lees (let op hoe die indeling ‘n chiastiese inklusiewe patroon openbaar [A-A’; B-B’ ensovoorts):

A I. Koor en Sopraan: die toetrede (1:2–4)
B      II. Sopraan: die maagd se onderrig I (1:5–6)
C           III. Sopraan en Koor: om die geliefde te vind (1:7–8)
D                IV. Tenoor, Koor, en Sopraan: die eerste lied van wedersydse liefde (1:9–2:7)
E                     V. Sopraan en Tenoor: die uitnodiging om te vertrek (2:8–17)
F                          VI. Drie huweliksnag liedere (3:1–5; 3:6–11; 4:1–15)
Fa                               a. Sopraan: die bruid se angs (3:1–5)
Fb                               b. Koor: die bruid kom na die bruidegom (3:6–11)
Fc                               c. Tenoor: die vleklose bruid I (4:1–15)
G                          VII. Sopraan, Tenoor, en Koor: die huweliksdaad (4:16–5:1)
                         VIII. Drie huweliksnag liedere (5:2–16; 6:1–3; 6:4–10)
Fa´                               a. Sopraan, Tenoor, en Koor: die bruid se pyn (5:2–8)
Fb´                               b. Koor en Sopraan: die bruid herwin die bruidegom (5:9–6:3)
Fc´                               c. Tenoor en Koor: die vleklose bruid II (6:4–10)
                    IX. Sopraan, Koor, en Tenoor: om kindwees agter te laat (6:11–6:13)
               X. Tenoor en Sopraan: die tweede lied van wedersydse liefde (7:1–8:4)
          XI. Koor en Sopraan: om die geliefde toe te eien (8:5–7)
     XII. Koor en Sopraan: die maagd se onderrig II (8:8–12)
XIII. Tenoor, Koor, en Sopraan: die afskeid (8:13–14)

[1]

Ek het besluit om die boek op voetspoor van Landman se indeling te lees, hoewel elkeen van ons steeds natuurlik self sal moet luister na wat God vir ons daardeur en vir ons eie situasie wil sê.

Liefdesname

Dit is opmerklik hoe die twee liefdesgenote mekaar met ‘n wye reeks liefdesname aanspreek en dat hulle fokus op die seksuele en lyflike kant van hulle liefde, nie op hulle persoonlikhede of karaktereienskappe nie, hoewel ‘n mens party daarvan kan aflei uit hulle beskrywings van mekaar.  Dit is natuurlik ook beelde wat in hulle kultuur sin gemaak het, en nie noodwendig in alle gevalle vir ons goed op die oor val nie!

Hy noem haar “my mooiste” (1:8; 2:10, 13), sy “lelie” (2:1), “my liefling” (2:1, 10, 13; 4:1, 7; 6:4), “my duif” (2:14; 5:2; 6:9), “my bruid” (4:8), “my beminde bruid” (4:9, 10, 12; 5:1, 2), “my volmaakte” (5:2; 6:9), en sy “liefste” (7:6).

Hy vergelyk haar met afwisselende beelde uit die natuur en hemelruim, sowel as die gemeenskap.  Sy is soos ‘n “spogperd” (1:9 – hy praat van ‘n merrie, wat soms in oorloë gebruik is om die aandag van die hingste af te lei …!), “‘n tuin wat toegemaak is” (4:12), haar liggaam is “’n lushof” van verskillende bome, struike en vrugte (4:13-15 – beelde wat in Egiptiese liefdesgedigte ook gereeld gebruik is), “‘n fontein in sy tuin” (4:15), so “mooi soos Tirsa” (6:4 – ‘n stad in die landstreek van Samaria), so “aantreklik soos Jerusalem” (6:4), so “pragtig soos die maan” (6:10), so “helder soos die son” (6:10), so “indrukwekkend soos ‘n afdeling vaandeldraers” (6:4, 10) met ‘n slanke gestalte “soos ‘n palmboom” (7:7).

Baie kere praat hy spesifiek van dele van haar liggaam: “oë soos duiwe” (4:1) of “soos die damme by Gesbon” (7:4 – ‘n dorp oos van die Jordaan), “neus soos die toring op Libanon” (7:4 – ‘n beeld wat miskien vandag nie só gebruik sal word nie!), “lippe soos skarlakenrooi lint” (4:3), “tande so wit soos ’n ry pasgeskeerde skape” (4:2; 6:6), “nek soos ‘n toring van ivoor” (7:4), “kop soos Karmel” (7:5), “hare soos rooi wol” (7:5) of  “soos ‘n trop bokke” (4:1; 6:5),  “borste soos takboklammers” (4:5; 7:3) of “druiwetrosse” (7:7, 8), “rondings van haar heupe soos juwele” (7:1), “naeltjie ‘n ronde kom waarin die kruiewyn nie ontbreek nie” (7:2), “maag ‘n hoop koring met lelies omring” (7:2).  Sy is sy “mirreberg” (4:6), sy “wierookheuwel” (4:6).

Sy noem hom “koning” (1:4; 12 – iets wat hy ook van homself sê: 7:5), “my liefling” (1:9), “my lewensmaat” (5:16), ‘n “appelboom” (2:3), ‘n “ribbok” (2:9, 17), en “‘n takboklam” (2:9, 17).  Sy wensdroom oor hom as haar “broer”, sodat sy in die strate hom sou kon soen (8:1).  Maar in die privaatheid van haar ma se huis is sy darem vry om hom te laat drink van haar kruiewyn (vergelyk haar naeltjie vol kruiewyn – 7:2), en van haar granaatsap (8:2).

Ook sy praat van dele van sy liggaam wat vir haar uitstaan: “oë soos duiwe” (5:12), “wange soos kruiebeddings” (5:13), “lippe soos lelies” (5:13), “voorkop soos suiwer goud” (5:11), “haarlokke soos dadeltrosse” (5:11), “lyf soos ‘n blok ivoor” (5:14), “hande soos stawe goud” (5:14), en “bobene soos marmerpilare” (5:15).

Boodskap

Vier perspektiewe oor die liefde van die boek Hooglied is vir my van belang om die boodskap van die boek te verstaan:

  1. Hooglied besing die selfstandige waarde van die seksuele en erotiese kant van die liefde tussen man en vrou.  Die behoefte aan seksuele intimiteit is ‘n universele deel van menswees.  In Hooglied se onverbloemde verheerliking van die seksuele en erotiese kant van die liefde, word ‘n sterk saak uitgemaak vir die gelykwaardige betekenis van die seksuele liefde, sodat dit nie as ondergeskik beskou sal word aan die ander aspekte van die liefde nie, bv die geestelike, of kameraadskaplike, of lewensgemeenskaplike dimensies daarvan. Seksuele liefde is volgens Hooglied dus nie minderwaardig teenoor ander vorme van die liefde tussen man en vrou nie.
  2. Hooglied besing die waarde van die seksuele liefde in die konteks van die wedersydse, persoonlike en getroue verhouding tussen een man en een vrou.  Die liefdesgedigte van Hooglied bevestig die privaatheid van seksuele intimiteit tussen man en vrou.  Seksuele liefde moet dus nie oorhaastig aangeblaas word nie (2:7; 3:5; 8:4 – veral nie as dit jou deel van die harem maak nie!), dit moet nie publiek vertoon word nie (1:4; 3:1-4; 8:1-2), dit moet nie lei tot enige vorm van promiskuïteit met ander vroue/mans nie (6:3; 7:10; 8:8-10).  Natuurlik mag dit ook nie lei tot uitbuiting of misbruik binne die verhouding nie, iets wat na alle waarskynlik binne ‘n harem sou kon gebeur.  In die lig van die interpretasie van Hooglied as ‘n drie-karakter liefdesverhaal, kies die digter(es) dus vir persoonlike liefde, teenoor die praktyk van die harem van Salomo se tyd.  En spel die boek uit hoe ‘n mens lief kan wees, sonder om jouself te verloor.
  3. Hooglied wys dat seksuele liefde die guns van God geniet.  Die insluiting van Hooglied in die Bybel bevorder daarmee die gedagte dat die instelling van die huwelik sowel as die rol wat seksuele liefde daarin speel, iets is wat God se guns geniet.  Tradisioneel het die Jode immers dié boek gelees op die 8ste dag van die Paasfees, waarin die belang van die seksuele liefde as deel van die feestelike herdenking van die Trek, Tora en Tabernakel van die Eksodus beskou is.  Daarmee is die seksuele liefde tussen man en vrou as deel van die normale lewe voor God bevestig.
  4. Hooglied wys dus dat seksuele liefde vir die verhouding tussen man en vrou bedoel is, nie vir die verhouding met God en/of die gode soos in die vrugbaarheidsgodsdienste nie.  Seksuele liefde het vir Hooglied geen godsdienstige funksie nie, en wys dat dit uitsluitlik bedoel is vir die intieme lewensgemeenskap tussen man en vrou.  Daarmee word ‘n streep getrek deur die gebruik van tempelprostitusie wat in sommige godsdienste van dié tyd voorgekom het. Die seksuele liefde tussen man en vrou is doodgewoon deel van die lewe voor God, nie ‘n manier om Hom te aanbid nie.

 


[1]Garrett, Duane: Word Biblical Commentary : Song of Songs/ Lamentations. Dallas : Word, Incorporated, 2004 (Word Biblical Commentary 23B), S. 32

Hooglied


Chris van Wyk

Ek is gemeenteleraar by Somerstrand gemeente, Port Elizabeth. My passie in die lewe is om God bo alles te dien en gelowiges in geloofsvorming te begelei. I am pastor at Summerstrand congregation, Port Elizabeth. My passion in life is to serve God above all and to lead believers in faith formation.

Comments (2)

Maak 'n opmerking

  • Chris van Wyk on Inleiding op OpenbaringHou moed Amanda! Lees wat ek geskryf het vir Yvonne oor Psalm 103:5: https://bybelskool.com/psalm-1031-5-loof-die-here-wat-al-jou-siektes-genees/comment-page-1/#comment-29597
  • Chris van Wyk on Psalm 103:1-5 – Loof die Here wat al jou siektes geneesHi Yvonne Vers 5 moet in die konteks van die Psalm uitgelê word. Die eerste vyf verse vorm 'n eenheid: 1 Van Dawid. Loof die Here, o my siel, ja, alles wat in my is, sy heilige Naam! 2 Loof die Here, o my siel, en moenie enige van sy weldade vergeet nie – 3 Hy wat al jou sondeskuld vergewe, wat al j…
  • amanda on Inleiding op Openbaringhoe ( op aarde ) gaan God se koninkryk op aarde so gevestig word, dat Hy uiteindelik deur almal as Alleenheerser erken gaan word. Elkeen is so besig om sy eie ding te doen, dat dit byna onmoontlik klink. Dis vir my n moedelose gedagte.
  • Yvonne on Psalm 103:1-5 – Loof die Here wat al jou siektes geneesEk wil graag meer weet oor psalm 103vers 5
  • Chris van Wyk on 1 Samuel 28Hi Elsa, die doderyk is in twee gedeel. Kyk in Lukas 16 vir 'n beskrywing daarvan.
  • Elsa Steyn on 1 Samuel 28Hi Chris 1 Sam 28 vers 19 Saul en Samuel is saam in dieselfde plek, die doderyk. Saul het volhard in die afskakeling van sy verhouding met God, en het nie tot inkeer en berou gekom nie. Hoekom is hulle twee na dieselfde plek? Samuel is dan in die hemel?
  • Chris van Wyk on Genesis 12 – God roep vir Abraham na die land wat Hy vir hom sal aanwysEk het al heelwat hieroor geskrywe op bybelskool.com. Jy kan in die soekenjin verder kyk. Hier is die skakel na wat die belydenisskrifte daaroor sê wat 'n goeie vertrekpunt is: https://bybelskool.com/wat-is-die-drie-eenheid-die-getuienis-van-die-belydenisskrifte/?highlight=drie-eenheid
  • Petrus on Genesis 12 – God roep vir Abraham na die land wat Hy vir hom sal aanwysBeste Chris "Ons" Gen 1: 26 -"Toe het God gese: Kom Ons maak...." Gen 11: 7 - "Kom laat Ons afgaan..." Ons praat v/d die Drie-eenhied en Jesus as God. Verstaanbaar. Wanner God na "Ons" verwys, is dit nie dat Jesus Sy Seun Die Woord is soos Johannes dit ook noem en Jesus fisies die Seun van God is so…
  • Chris van Wyk on AmosDankie Katrien, dit is my voorreg. Chris.
  • Katrien on AmosSo maklik verval ons ook in dieselfde gemaksone van ouds! Ons moet waak teen selfgenoegsaamheid in ons verhouding met God. Met die Heilige Gees binne my is daar nie wegkom kans vir God se kinders wat lou en koud word, in hul verhouding nie. Ek wil bid Heer bewaar my van gemaksugtigheid in my verhoud…
  • Chris van Wyk on Openbaring 13 – God gee insig in die Bose se planne sodat gelowiges kan volhard in geloofHi Petrus, 'n mens kan die 666 simbolies verbind aan enige godsdiens wat Christene vervolg, ook dié tye en plekke deur die eeue waar Christene vervolg is in die naam van Islam. My gedagtes oor die 666 is soos volg: Die dier uit die aarde – die vals profeet (Openb 16:13 word die dier só genoem) – opp…
  • Chris van Wyk on 1 Samuel 17Dankie Sarie, dit is 'n tikfout. Dit is vers 9 van 1 Samuel 21.
  • Sarie Cronje on 1 Samuel 171 Sam 21 het net 15 verse - Filistyn se wapens het hy in sy eie tent neergesit wat later in sy verhaal weer ‘n rol sou speel (1 Sam 21:19).
  • Petrus on Openbaring 13 – God gee insig in die Bose se planne sodat gelowiges kan volhard in geloofGoeie Dag Chris Ivm die nommer 666. Ek het 'n interessante video gesien oor iemand wat selfs 'n boek daaroor geskryf het en die nommer met Mohammad/Allah verbind. Denkend aan die Openbaring 13 skrywe waar die wat nie die merk dra nie van ekonomiese welvaart afgesny word kilnk dit vir my reg. Soos jy…
  • Chris van Wyk on Lukas 10:38-42 – Kies om na Jesus te luister, want dit sal nie van jou af weggeneem word nieMy voorreg, Reinette.
%d bloggers like this: