Hebreërs 11 – Sonder geloof is dit onmoontlik om God te behaag

Dit is só belangrik om hoofstuk 11 in konteks te lees.

• In die vorige hoofstuk het die skrywer die geloofsgemeenskap in Rome aangemoedig om met vrymoedigheid in God se teenwoordigheid te leef (10:19-22).
• Hy het hulle aangespoor tot liefde en goeie dade terwyl hulle met volharding God se wil soek en doen (10:23-25, 35-36).

Nou wil hy hulle in hoofstuk 11 verder inspireer deur ’n wye reeks van voorbeelde van geloofsvolharding, sodat hy dit as deel van sy appèl kan gebruik dat hulle die wedloop wat vir hulle voorlê met volharding kan hardloop (12:1-3).  “Dit is immers vanweë hulle geloof dat daar met lof aangaande die mense van ouds getuig is.” (11:2; vgl. ook vers 39).

Hy doen dit as volg:

• Inleiding oor geloofsvertroue – 11:1-3
• Geloofsvoorbeelde uit die oertyd – 11:4-7
• Geloofsvoorbeelde uit die aartsvadertyd – 11:8-23
• Geloofsvoorbeelde uit die Eksodus- en Intogtyd – 11:24-31
• Geloofsvoorbeelde uit die Rigters- en Koningstyd – 11:32-38
• Gevolgtrekking oor geloofsvolharding – 11:39-40

11:1-3 – Inleiding oor geloofsvertroue

Die definisie van geloof waarmee die skrywer begin, eintlik die enigste definisie van sy soort in die NT, is in die lig van hoofstuk 10 se boodskap nie ’n abstrakte teoretiese beskrywing van geloof nie.  Dit beskryf heel konkreet die ingesteldheid, die aktiewe geloof en vertroue, waarmee hierdie wedloop wat vir die geloofsgemeenskap voorlê, gehardloop word.  In ’n sekere sin is dié geloof ’n ander manier om die vrymoedigheid te beskryf waarmee hulle teenoor God en teenoor mense kan optree, soos in die vorige hoofstuk beskryf is.

Die skrywer gebruik die Griekse woord pistis altesaam 24 keer (ook 1 keer die werkwoord van dieselfde woord in vers 6) regdeur hoofstuk 11 in hierdie aktiewe betekenis, d.w.s. in die sin van geloof of vertroue (faith of faithfulness – 11:1, 3, 4, 5, 6, 7[2x], 8, 9, 11, 13, 17, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29, 30, 33, 39).

Hy onderskei hierdie tipe geloof dus van geloof in terme van sy inhoud (belief), ’n betekenis wat hy wel in hfst. 12:2 sal inspan: “Jesus, die Leidsman en Voleinder van die geloof” (let op die bepaalde lidwoord die), en ook op verskeie ander plekke in die NT gedoen word (vgl. bv. Gal. 2:16,20; 3:22 – “geloof in Christus Jesus” wat ook as “geloof van Christus Jesus” uitgelê kan word).

Vers 1 lui hierdie aktiewe betekenis van geloofsvertroue in wat in die res van die hoofstuk met die verdere geloofsverhale geïllustreer sal word: “Geloof is sekerheid van die dinge wat gehoop word; ’n bewys van dinge wat nie gesien word nie.”  Let op hoe dié geloof vasgryp aan die toekomstige en onsigbare beloftes van God as ’n realiteit.  Dit is sekerheid van die dinge wat gehoop word; dit is ’n bewys van die dinge wat nie gesien word nie.

Dit beteken hierdie tipe geloof is die vertroue op God se beloftes as ’n werklikheid, iets wat in en deur geloof as vas en seker geag word.  Hierdie geloof reken die beloftes van God as ’n realiteit, al lê die verwerkliking daarvan nog in die toekoms en al kan dit nie met die sintuie waargeneem word nie.  Hierdie tipe geloof sê: God se beloftes is vas en seker.  Dit is konkreet en werklik, al kan ons dit nog nie nou al sien nie.

Die rede hoekom ’n mens dít van God se beloftes kan glo, word dan deur die skrywer begrond in twee getuienisse uit die verlede: 1) die verhale van die geloofsgetuies (11:2) en 2) die skepping van die wêreld deur die woord van God – ex nihilo – uit niks uit nie (11:3).  Dié verhale uit die verlede gee aan geloof sy toekomsgerigte karakter.  Soos God Homself in die verlede bewys het in die geloofsgemeenskap sowel as in die skepping, só kan Hy vertrou word om ook in die toekoms op te tree en sy beloftes waar te maak.

11:4-7 – Geloofsvoorbeelde uit die oertyd

Dit is met dié tipe geloof, ’n geloof wat die toekoms tegemoetgaan op grond van God se woord gerugsteun deur sy beloftes, dat die geloofsgemeenskap moet lewe. Hoekom?  Die skrywer is duidelik daaroor: “Sonder geloof is dit onmoontlik om God te behaag: Want wie tot God nader, moet glo dat Hy bestaan en dat Hy dié beloon wat hom soek.” (11:6).

Hy gebruik drie verhale uit die oertyd as geloofsvoorbeelde: Abel (Gen. 4), Henog (Gen. 5) en Noag (Gen. 6-9).

Hoekom Abel ’n beter offer as Kain aan God gebring word, word nie uitgespel nie, behalwe die feit dat God oor sy gawes getuienis gelewer het deur Hom as regverdig te verklaar.  Jesus het ook van Abel se vroomheid en onskuld gepraat, maar sonder om dit aan sy offer te verbind (Matt. 23:35).  Die skrywer sal later ’n vergelyking tref tussen Abel en Jesus.  Waar Abel se bloed om vergelding geroep het (Gen. 4:10), roep die bloed van Jesus egter om versoening vir elkeen wat daarmee besprinkel is (hfst. 12:24).

Die skrywer sluit aan by wat van Henog in die OT gesê word dat hy “naby God” geleef het (Gen. 5:22) en beskryf hom as iemand wat deur geloof “God behaag het”.  Om die waarheid te sê, sê die skrywer, “deur geloof is Henog weggeneem, sodat hy nie die dood gesien het nie”.  Hy was dus in terme van Hebreërs se uitleg van geloof in vers 1, só seker van God se beloftes dat hy die werklikheid in hierdie lewe kon belewe!  Judas, die broer van Jesus, noem Henog ook ’n profeet wat oor die toekoms wat God bring, getuig het (Jud. 14).

Waar in Abel en Henog se geval hulle verhouding met God in die kollig was, getuig Noag se voorbeeld van die feit dat hy God se woord nie net gehoor het nie, maar daaraan gehoorsaam was: “oor dit wat nog glad nie gesien is nie”!  Hy het daarom die ark gebou wat die redding van sy huis beteken het en “’n erfgenaam geword het van die regverdiging (of vryspraak) volgens geloof”.  Die keersy daarvan was dat dit die wêreld van daardie tyd vir hulle gebrek aan geloof en vertroue op God veroordeel het.

11:8-23 – Geloofsvoorbeelde uit die aartsvadertyd

Hy vervolg met vyf verhale uit die aartsvadertyd: Abraham en Sara (Gen. 12-25), Isak (Gen. 21-27), Jakob (Gen. 25-49), en Josef (Gen. 37-50).

Dieselfde tema van geloofsgehoorsaamheid en -vertroue wat met Noag aan die orde gestel is, word nou in die verhale van hierdie aartsvaders en –moeders nagevolg.

Abraham se geloofsgehoorsaamheid toe hy geroep is om te trek na ’n plek wat hy as erflating sou ontvang, en sy verblyf as bywoner in dié land, word geprys.  ’n Bietjie meer inligting word gegee oor sy motivering: “Want hy het die stad verwag wat fondamente het, waarvan God die argitek en boumeester is.”  Daarmee word sy roeping verbind nie net aan die fisiese land waarheen hy getrek het nie, maar aan die toekomstige Jerusalem wat God as deel van sy koninkryk sal oprig.  Dit gee waarskynlik ook meer detail oor die “sabbatsrus” wat vir die volk van God aan die einde van die tyd voorlê, soos die skrywer in hfst. 5:9 in die vooruitsig gestel het.

Sara se geloofsvertroue op God: “aangesien sy Hom wat dit belowe het, getrou geag het,” word geprys.  Die gevolg daarvan was ’n nageslag “in getal so veel soos die sterre van die hemel en soos die ontelbare sandkorrels op die strand by die see”.  Sy het deur geloof as’t ware lewe gegee aan Abraham “wat so te sê dood was”!

Die skrywer onderbreek sy vertelling om ’n gevolgtrekking te maak, gebore uit die feit dat elkeen van dié geloofsgetuies gesterf het, sonder dat hulle die volle werklikheid van die beloftes ontvang het.  “Maar hulle het dit van ver afgesien en verwelkom, en bely dat hulle vreemdelinge en bywoners op die aarde is.”

Die beloftes het dus ’n hunkering in hulle wakker gemaak na ’n beter bedeling, ’n hemelse een.  Die land en nageslag van Israel kon nie vir Abraham of Sara volle genoegdoening gee nie.  Net God en die stad wat Hy vir hulle voorberei, kon dit doen.  Om daardie rede is God nie skaam om hulle God genoem te word nie en hulle in te nooi in die stad wat Hy vir hulle voorberei.

Die skrywer vervolg met die verhaal van Abraham waar hy bereid was om die beloofde nageslag, Isak, op te offer in sy gehoorsaamheid aan God se opdrag.  Hoekom?  “Omdat hy gereken het dat God die mag het om ook uit die dood op te wek”!

Abraham het daarom die wonder beleef dat God vir Isak as’t ware uit die dood uit vir hom teruggegee het, ’n ervaring wat die opstanding van Jesus Christus uit die dood uit voorafgeskadu het.

In drie verdere kort verse word Isak en Jakob se seën van hulle seuns met die oog op die toekoms aangeraak, sowel as Josef wat van die Eksodus onder leiding van Moses melding gemaak het, ’n goeie vierhonderd jaar daarvoor.  Die toekomstige en onsigbare karakter van dié dinge waaraan geloof vasgryp, word dus onomwonde geïllustreer in hulle verhale.  Hulle het die toekoms as werklikheid gereken.

11:24-31 – Geloofsvoorbeelde uit die Eksodus- en Intogtyd

Die skrywer kies vier verhale uit die Eksodus- en Intogtyd, die verhale van die ouers van die onvergelyklike leier Moses, uiteraard Moses self (Eksodus, Levitikus, Numeri en Deuteronomium), die volk in Josua se tyd met die oorwinning oor Jerigo, en dan die ewe onvergelyklike vrou Ragab uit dieselfde verhaal (Josua 2 en 6).  Interessant genoeg word Josua nie genoem nie.

Moses se ouers, Amram en Jogebed (Amram se tante volgens Eks. 6:19), albei uit die stam van Levi, deel van die Kehat-groep, het Moses in vertroue op God drie maande lank weggesteek, nie net omdat hulle gesien het dat hy mooi is nie – watter ouer sou dit nou nie gedink het van sy pasgebore kind nie – maar omdat “hulle nie vir die koning se bevel bang was nie”!

Moses het op sy beurt deur geloof in God die moeiliker pad gekies om hom eerder by die volk van God te skaar as by die Egiptenare, ’n moontlikheid wat vir hom beskore was as aangenome seun van die farao se dogter.  Hy het eerder verkies “om saam met die volk van God sleg behandel te word as om die kortstondige genot van sonde te beleef”.  Die skrywer lê dit verder retrospektief uit as die keuse vir die smaad van Christus eerder as die keuse vir die skatte van Egipte.

Daarom kon Moses Egipte: “verlaat sonder om bang te wees vir die woede van die koning, want hy het volhard soos een wat Hom, die Onsienlike, sien.” Hier is ’n mens op heilige grond, want die skrywer reken dat Moses in geloof aan Christus vasgegryp het, sonder dat hy Hom kon sien.

Hy brei verder uit op die instelling van die Pasga – waarop die nagmaal natuurlik geskoei is – as geloofsdaad waarvan die bloed aan die deurkosyne hulle eersgeborenes van die doodsengel beskerm het, sowel as op die trek deur die Rooisee.

Laastens noem hy die geloof van die volk sowel as geloof van die prostituut Ragab met die val van die mure van Jerigo in vertroue op God.  Ragab het deur geloof nie saam met die ongehoorsames omgekom nie, “omdat sy die spioene in vrede ontvang het” (vgl. ook Jak. 2:25).  Sy trou natuurlik uiteindelik met Salmon by wie sy ’n seun Boas gehad het, wat met die Moabiet Rut getrou het uit wie Obed gebore is, die pa van Isaï, die pa van koning Dawid.  Ragab, die oumagrootjie van Dawid se pa se geloof het haar dus ingeskryf in die geslagsregister van Jesus (Matt. 1:5).  Dawid was haar agter-agter-kleinkind.

11:32-38 – Geloofsvoorbeelde uit die Rigters- en Koningstyd

Die skrywer was nou besig om deur die OT verhale te werk om nog illustrasies te gee van geloofsvertroue en gehoorsaamheid aan God.  Hy besef egter dat die tyd hom gaan ontbreek om al die stories van die helde uit die Rigtertyd (Gideon, Barak, Simson, Jefta) en uit die Koningstyd (Dawid, Samuel en die profete) te vertel.  Hy som dit daarom op deur te wys daarop dat dié ses geloofshelde eintlik net ’n illustrasie is van ’n hele aantal geloofshelde wat oorwinnings behaal het:

• “deur geloof koninkryke verower het”,
• “gedoen het wat reg is”,
• “beloftes verkry het”,
• “die bekke van leeus toegestop het”,
• “geweld van vuur geblus het”,
• “die skerpte van die swaard ontvlug het”,
• “krag ontvang het in swakheid”,
• “magtig geword het in oorlogvoering” en “slagordes van vreemdes afgeweer het”.
• Ook “vroue het hulle dooies deur opstanding terugontvang”.

Hier verwys hy natuurlik na meer mense as net die ses name wat hy aanhaal, onder andere twee verwysings na Daniël en sy drie vriende, Sadrag, Mesag en Abednego, sowel as een na die Sunemmitiese vrou in die tyd van Elisa wat haar seun uit die dood uit terugontvang het (2 Kon. 4).

Midde-in vers 35 verander die karakter van die geloofsverhale na dié verhale waarin die geloofshelde eintlik op die oog af die onderspit gedelf het:

• Sommige “is gemartel toe hulle nie die vrylating wou aanvaar nie, sodat hulle ’n beter opstanding kon verkry”.
• Nog ander “het die toets van bespotting en slae verduur, en boonop van boeie en gevangenskap”.
• Nog ander “is gestenig, middeldeur gesaag; deur teregstelling met die swaard het hulle gesterf”.
• Nog ander het “in skaapvelle geswerf, in bokvelle, behoeftig, verdruk, mishandel”.

Kortom: “die wêreld was hulle nie werd nie – terwyl hulle in verlate plekke en oor berge rondgeswerf het, en in grotte en in gate in die grond.”

11:39-40 – Gevolgtrekking oor geloofsvolharding

Die skrywer sluit hierdie illustrasies van geloofsvertroue af met die veelseggende stelling dat al dié helde oor wie se geloof daar met soveel lof getuig kan word, tog nie ooit die belofte van God – hier moet ’n mens veral dink aan die belofte van die ewige erfenis, die sabbatsrus van God – volledig in besit geneem het nie.  Hoekom?  “Sodat hulle nie sonder ons volmaak sou word nie.”

Boodskap

Die skrywer inspireer ons met die reeks van geloofshelde wat hulle lewens aan God toevertrou het, Hom gehoorsaam het en in geloof volhard het.  Hy nooi ons uit om in geloofsvertroue ons eie pad met God te loop deur vas te gryp aan die toekomstige en onsigbare beloftes van God as ’n realiteit.  Geloof is immers sekerheid van die dinge wat gehoop word; geloof is ’n bewys van die dinge wat nie gesien word nie.

Hierdie tipe geloof sien God se beloftes as ’n werklikheid, iets wat in en deur geloof as vas en seker geag kan word, al lê die verwerkliking daarvan nog in die toekoms en al kan dit nie met die sintuie waargeneem word nie.  Hierdie tipe geloof sê: God se beloftes is vas en seker.  Dit is konkreet en werklik, al kan ons dit nog nie nou al sien nie.

Die tafel is nou gedek vir die oproep van hoofstuk 12 om die wedloop wat voor ons lê met volharding te hardloop, om ons fokus volledig te stel op die ewige erfenis, die sabbatsrus van God.  Niks moet in ons pad kom om dié doelwit van ons lewens te bereik nie.