Weglatings in die 1983 Afrikaanse vertaling
Die stof wil maar net nie gaan lê rondom die gewaande “weglatings” in die 1983 Afrikaanse vertaling nie. Hier is inligting wat jy kan gebruik om jouself tevrede te stel dat nie een van dié sogenaamde weglatings met verkeerde motiewe gedoen is nie. Ek gee ’n lys aan die einde van hierdie bydrae van die “weglatings” met kommentaar daarop. Jy sal daarin sien dat nie een van die weglatings fundamenteel of wesenlik van aard is nie.
Waarmee ek nie sê dat ek persoonlik gelukkig is met die 1983 Afrikaanse vertaling nie. Ek dink dié dinamies-ekwivalente vertaling is net te ver van die grondteks af wat gebruik is. Ek verkies daarom in Afrikaans óf die 1933/1953 vertaling of die nuutste Bybel Direkte Vertaling (BDV) se teks, ten minste dié wat beskikbaar is (kyk by nuwekerkbybel.co.za).
Ouer vertalings is gebaseer op Erasmus se Griekse teks
Die ouer vertalings van die NT – King James, 1933 Afrikaanse vertaling ensomeer – het ’n Griekse grondteks van Erasmus gebruik wat die Textus Receptus (1516) genoem word. Dié Griekse teks het regtig talle tekortkominge. Hier is ’n paar van die probleme daarmee:
- Die NT se Griekse teks is saamgestel uit net 5 Griekse tekste en 1 Latynse teks wat deur die humanis Erasmus in die 16de eeu gebruik is.
- Dit is ook later geredigeer deur twee ander persone, Estienne en Beza.
- Daarby dateer al hierdie Griekse tekste uit die 12de eeu nC. Dit is dus baie jong tekste wat gebruik is. Ouer tekste is oor die algemeen nader aan die oorspronklike.
- Wat ’n mens verder moet verstaan, is dat die Textus Receptus ook ‘n samestelling van tekste is, want die Griekse tekste wat gebruik is, verskil onderling van mekaar. Dit is dus ook ’n “kritiese teks”, want Erasmus het keuses gemaak tussen die moontlike opsies in die beskikbare 5 Griekse tekste. Daar is egter nie kommentaar beskikbaar van hom op die teks wat die keuses verduidelik nie.
- Erasmus het daarby nie die hele NT in Grieks voor hom gehad nie, weens gebreke in die tekste wat hy gebruik het, en moes dele uit die Latyn terugvertaal in Grieks om die NT se Griekse teks volledig te kry. Daarom verskil dié dele van bykans elke ander Griekse teks beskikbaar, want ’n mens kan nie uit ’n vertaling maklik terugvertaal na ’n oorspronklike teks nie.
Die geskille rondom die grondteks gaan natuurlik uiteindelik net oor die NT se Griekse grondteks wat gebruik word, want daar is nie regtig ‘n groot verskil in terme van die Hebreeuse-Aramese grondteks wat vertalers vir die OT gebruik nie. Die KJV en OAV (1933/53) gebruik wel ’n ander teks – die First Rabbinic Bible (1517-18) se teks, wat deel van die Textus Receptus geword het – as wat vandag gebruik word.
Maar daar is eintlik net 8 beduidende verskille met die hedendaagse Biblia Hebraica Stuttgartensia (BHS) van Richard Kittel, gebaseer op die ouer kodeks Leningradensis wat vandag deur die meeste vertalers gebruik word. Omdat die BHS in sy verskillende weergawes ‘n ouer gedateerde teks verteenwoordig, word dit daarom vandag deur bykans alle vertalers gebruik, ook deur die Wêreldbond van Bybelgenootskappe.
Nuwer vertalings is gebaseer op Westcott en Hort se Griekse teks
Die 1983 Afrikaanse vertaling – en nuwer vertalings – kom van ‘n grondteks wat deur Westcott en Hort aan die einde van die 19de eeu saamgestel is en deur die moderne Griekse uitgawes van Nestle-Aland en die United Bible Society gebruik word. Dit is saamgestel uit 5 800 Griekse tekste waarvan die vroegste tot die eerste eeu nC teruggaan. Dit is dus ‘n baie beter grondteks, omdat dit duisende meer tekste kan vergelyk en die beste en mees oorspronklike lesing kan vasstel.
Vandag gebruik die Wêreldbond van Bybelgenootskappe dus deurgaans een of ander weergawe van die United Bible Society (UBS) en/of Nestle-Aland (NA). Die twee uitgawes het mettertyd dieselfde teks begin gebruik vanaf UBS3 en NA26, en is albei gebore uit Westcott en Hort se werk.
Die UBS (uitgawe 5) en NA (uitgawe 28) tekste is gebaseer op ‘n kritiese evaluering van al die beskikbare Griekse tekste. Van die kriteria wat gebruik word, is datering (vroëer is beter), geografiese verspreiding, en die moontlikheid van onbedoelde of selfs intensionele korrupsie van die teks. Die keuses word altyd in die tekskritiese apparaat gemotiveer en is dus ‘n volledig transparante proses. Elke keuse wat vir die teks gemaak is, word uitvoerig gemotiveer, en kan per definisie natuurlik ook uitgedaag en verander word, soos in opeenvolgende weergawes dan ook gedoen word.
Weglatings kom op ander plekke in die NT voor
Onthou egter dat nie een van die weglatings wat op die Internet versprei word ‘n verandering aan die boodskap is nie, want wat in die “weggelate tekste” gesê word, word in talle ander plekke van die Bybel wel gesê. Hier is ’n lysie met kommentaar daarop:
- Matt 17:21 – Kom wel voor in Mark. 9:29
- Matt 18:11 – Kom wel voor in Matt. 9:13; Luk. 19:10
- Matt 23:14 – Kom wel voor in Mark. 12:40; Luk. 20:47
- Mark 7:16 – Kom wel voor in Mark. 4:9, 23
- Mark 9:44, 46 – Kom in albei gevalle wel voor ‘n paar verse later in vers 48
- Mark 11:26 – Kom wel voor in Matt. 6:15
- Mark 15:28 – Kom wel voor in Luk. 22:37
- Lukas 17:36 – Kom wel voor in Matt. 24:40
- Lukas 23:17 – Kom wel voor in Matt. 27:15; Mark. 15:6
- Joh 5:4 – die vroegste manuskripte het nie die verwysing na die engel nie – dit verander nie die boodskap dat Jesus gesond gemaak het nie
- Hand 8:37 – die vroegste manuskripte het nie die verwysing na daardie deel van die gesprek nie, en verander nie die wese van die bekering wat plaasgevind het nie
- Hand 15:34 – die vroegste manuskripte het nie die inligting nie, maar Silas se besluit verander nie wesenlik aan die betekenis nie. Hy word in elk geval verder genome in die briewe van Paulus
- Hand 24:7 – die vroegste manuskripte het nie die inligting nie, en dit verander nie wesenlik aan die boodskap nie
- Hand 28:29 – die vroegste manuskripte het nie die inligting nie, en dit verander nie wesenlik aan die boodskap nie
- Romeine 16:24 – die vroegste manuskripte het nie die seënbede nie, maar dit is tog op talle ander plekke in die Bybel, so dit is nie wesenlik nie.
Daar is ook ander Griekse grondtekste
Onthou ook dat daar nóg ander grondtekste is.
In die Ooste word die Amptelike Teks (AT) van die Grieks Ortodokse Kerk (1904) gebruik. Hulle het hulle eie grondteks geskep wat op talle plekke verskil van beide die Textus Receptus en die Westcott en Hort tekstradisies.
Daar is ook ’n verdere samestelling van die Griekse NT volgens die Meerderheidsteks van Hodges en Farstad (1985) wat ook werk met al die beskikbare Griekse bronne maar, anders as Westcott en Hort, eerder die volgende twee kriteria gebruik:
- Die lesing wat die wydste gebruik word, is heel moontlik die meer oorspronklike.
- Die finale besluit word op grond van ’n historiese genealogie van die lesing gedoen. D.w.s. die wyse waarop die lesing in die oordragproses behoue gebly het, word in ag geneem.
Die Meerderheidsteks verskil weens hierdie verskil in uitgangspunte op so 6 500 plekke van Westcott en Hort en is interessant genoeg nader aan die Textus Receptus. Teenoor die beskuldiging dat dit daarom maar net die Textus Receptus in ’n ander gedaante is, kan genoem word dat daar wel meer as 1 800 verskille bestaan tussen dié twee Griekse tekste. Die beskuldiging is dus onwaar.
Dié Meerderheidsteks word egter nog nie wyd gebruik nie, omdat dit ’n ontsaglike groot werk is om die genealogie van die tekslesings op te stel. Daar is daarom nog net ‘n paar vertalings gemaak wat op die Meerderheidsteks gebaseer is, bv. die World English Bible (net die NT, Psalms en Spreuke – beskikbaar by http://ebible.org) en ’n paar ander (kyk by http://www.modernliteralversion.org). Dié teks het dus nog nie ’n groot aanhang by Bybelgenootskap gebaseerde vertalings nie.
Hein Barnard
Chris,
Baie dankie vir hierdie goeie blog! Ons behoort lidmate ook in te lig day die versindelings en hoofstukindelings ook latere byvoegings is – dit is ook nie in die oorspronklike manuskripte aanwesig nie. Dalk ‘n gedagte vir die volgende blog?? Indien jy dit sou oorweeg, lig dalk ook gelowiges in dat Hebreeus nie onderskei tussen hoof- en kleinletters nie en dat die oorspronklike Grieks alles hoofletters was.
Vredevolle jaar
Chris van Wyk
Dankie Hein. Ek het al oor die versindeling geskrywe: Interessante feite oor die Bybel. Ek sal mettertyd meer van dié tipe inligting insluit in my bydraes.
Jan Louw
Danie vir hierdie belangrike bydrae Chris.
Herman
Hi Chris! Ek hoop nie hierdie “kommentaar” bereik jou nou twee maal nie! Ek was besig om te tik toe woeps verdwyn allles! Nietemin in Veritas se Module 1 staan ons juis stil by onder andere hoe vertalings ons help en vind ek dit meer as nuttig om beide ‘n letterlike vertaling sowel as ‘n dinamies ekwivalente vertaling te gebruik as ek met eksegese besig is van teksgedeeltes buite Veritas se voorbeelde om. Jou kennis hiervan het myne ook verbreed en maak jy my slimmer vir my volgende aanbieding!
Chris van Wyk
Hi Herman, dankie vir die kommentaar! Dit het net een keer opgedaag. Dit verdwyn, omdat ek dit moet goedkeur aan my kant. Ek stem saam dat verskillende vertalings, ook in terme van die vertrekpunte, ‘n mens help. Ek vind bv. baie keer aanklank by Peterson se The Message, wat natuurlik heeltemal ‘n parafrase is. Hy is soms egter net só akkuraat in terme van die betekenis van ‘n teks, dat ek baie by hom leer!
Vertaling is ‘n kuns. Ek het bv. vandag gaan kyk na die wyse waarop die stam μοιχος (owerspel/egbreuk) in die Bybel Direkte Vertaling (BDV) vertaal word. Die Griekse woord kom 33 keer in 27 verse in verskillende vorme voor. Dit is duidelik dat daar die hele tyd gewissel word tussen die vertalingsmoontlikhede van “egbreuk” en “owerspel”. Daar is nie regtig ’n konsekwente keuse van vertaling nie.
Die werkwoord word soms as “owerspel” en soms as “egbreuk” vertaal:
* Matt. 5:27,28,32; 19:9,18; Mark. 10:11,12,19; Luk. 16:18; 18:11; Rom. 2:22; 13:9; Jak. 2:11; Openb. 2:22 – “egbreuk”
* Matt. 15:19; Mark. 7:21; Joh. 8:3; 2 Pet. 2:14 – “owerspel”
Die selfstandige naamwoord word soms as “owerspelige geslag” en soms as “egbreekster/egbrekers” vertaal:
* Matt. 12:39; 16:4; Mark. 8:38 – “owerspelige geslag”
* Rom. 7:3; 1 Kor. 6:9; Hebr. 13:4; Jak. 4:4 – “egbreekster” of “egbrekers”
Soms lei dit tot verskillende interpretasies selfs in dieselfde konteks:
* In Joh. 8:3 word die selfstandige naamwoord as “owerspel” vertaal.
* In Joh. 8:4, net die volgende vers, word die werkwoord as “egbreuk” vertaal.
Ek weet dat die BDV ‘n volgende fase het waarin dié verskille aangespreek word, nie noodwendig om dit te harmonieer nie, maar om ten minste vir die leser wat nie Grieks ken nie, ‘n idee te gee hoekom die spesifieke vertalingskeuse gemaak is.
Sterkte!
Alida Dippenaar
Die een weglating in 1983 vertaling waaroor ek nogal graag n verduideliking sou wou kry is 1 Johannes 5:7
Baie dankie
Alida
Chris van Wyk
Hi Alida. Ek het volledig geantwoord in ‘n nuwe bydrae: Die Comma Johanneum in 1 Johannes 5:7-8
Jonathan
Waar kan mens ‘n 1933 vertaling van die Bybel bekom ? Elektronies of gedruk..
Chris van Wyk
Die naaste daaraan is die 1953 vertaling wat bv by Youversion se Bybel toep gratis beskikbaar is.
Wilmi
Wat se vertaling is die mee akuraatse Bybel?
Chris van Wyk
Dit hang af van wat ‘n mens wil hê. Ek gebruik tans graag die 2020-vertaling, want dit is ‘n meer direkte vertaling. Maar, ek gebruik steeds die ander Afrikaanse vertalings, en ook nog ‘n paar Engelse vertalings, waarvan die ESV en die NET Bible my gunstelinge is.
Eidel Bock
Hoekom word die Bybel oorgeskryf. Jy mag nie die woord van God verander nie. Daar is soveel weergawes van die Bybel in Ander tale en dit maak nie sin nie. Daar is ook vers heeltemal weggelaat en kan dit nie weer kry nie. Eidel
Chris van Wyk
Hi Eidel, die Bybel word nie oorgeskryf nie. Die Hebreeuse, Aramese en Griekse manuskripte word deeglik nagegaan om die mees oorspronklike lesing vasgestel. Dan word dit vertaal in ander tale sodat mense wat nie die antieke tale kan lees nie, wel die Bybel kan lees. Daar is ook verskillende tipe vertalings in die verskillende tale. Sommige is meer direk en letterlik vertaal. Ander meer dinamies en verstaanbaar. Daarom gebruik ‘n mens ook verskillende vertalings om jou nader aan die oorspronklike betekenis uit te bring. Verse word nooit net weggelaat nie.