RUT 1:1-18

LEES

Raak stil voor die Here in gebed.

Lees die teksgedeelte deeglik deur, selfs 2 of 3 keer, hardop as dit kan. Wat tref jou? Let op vir temas in die gedeelte. Wat sê dit van God? Wat sê dit van mense? Wat sê dit van die wêreld? Skryf dit in jou joernaal neer.

RUT 1:1-18

Ek plaas hoofstuk 1-2 en volgende week ook die laaste twee hoofstukke, 3-4, ter wille daarvan om die hele verhaal te lees. Dit is ‘n kleinood in die Bybel!

NAOMI SE VERLIES

1¹In die jare toe die rigters nog regeer het, was daar hongersnood in die land. ‘n Man van Betlehem in Juda het tydelik in die gebied van Moab gaan bly, hy en sy vrou en sy twee seuns. ²Die man se naam was Elimeleg, sy vrou se naam was Naomi en sy twee seuns se name was Maglon en Kiljon. Hulle was van die Efrata-familie uit Betlehem in Juda. Hulle het in die gebied van Moab aangekom. Terwyl hulle daar was, ³is Naomi se man Elimeleg dood, en is sy en haar twee seuns agtergelaat. ⁴Hulle het Moabitiese vroue geneem. Die een se naam was Orpa en die ander een se naam was Rut.

Hulle het sowat tien jaar daar gebly, ⁵toe is ook die twee seuns, Maglon en Kiljon, dood. Die vrou het alleen agtergebly, sonder haar twee kinders en sonder haar man.

TERUGKEER VAN NAOMI

⁶Sy het toe gereedgemaak om met haar skoondogters terug te keer uit die gebied van Moab, want sy het daar in die gebied van Moab gehoor dat die Here na sy volk omgesien het deur vir hulle brood te gee. ⁷Sy is toe weg uit die plek waar sy gewoon het, en haar twee skoondogters saam met haar. Op pad terug na die land Juda ⁸sê Naomi vir haar twee skoondogters: “Julle moet liewer teruggaan, elkeen na haar ma se huis. Mag die Here julle goed behandel soos wat julle die oorledenes en my goed behandel het. ⁹Mag die Here gee dat julle elkeen ‘n tuiste vind in die huis van ‘n man.” Toe het sy hulle gesoen, maar hulle het hardop begin huil ¹⁰en vir haar gesê: “Nee, ons wil saam met u teruggaan na u volk!” ¹¹Maar Naomi sê: “Draai om, my dogters! Om watter rede sal julle saam met my gaan? Is daar nog seuns in my liggaam wat vir julle mans kan word? ¹²Draai om, my dogters! Gaan terug, want ek is te oud om weer te trou. Al sou ek dink daar is nog hoop vir my, en selfs al sou ek reeds vannag ‘n man hê, selfs aan seuns geboorte gee, ¹³sal julle vir hulle kan wag totdat hulle groot is? Sal julle om daardie rede julleself daarvan weerhou om te trou? Nee, my dogters, dit is vir my baie swaarder as vir julle. Die Here het immers sy hand teen my uitgestrek.” ¹⁴Hulle het toe weer hardop gehuil.

Orpa het haar skoonmoeder gesoen, maar Rut het aan haar vasgeklou. ¹⁵Naomi sê vir haar: “Kyk, jou skoonsuster het omgedraai na haar volk en na haar gode toe. Gaan terug, agter jou skoonsuster aan.” ¹⁶Maar Rut het geantwoord:

“Moet my nie probeer dwing

om u te verlaat nie

of om van u af weg

te gaan nie,

want waar u gaan,

sal ek gaan,

en waar u bly,

sal ek bly.

U volk is my volk,

u God is my God.

¹⁷Waar u sterf,

sal ek sterf,

en daar sal ek begrawe word.

“Die Here kan my maar swaar straf as ek nie woord hou nie: Net die dood sal ons skei.” ¹⁸Toe Naomi sien dat sy vasbeslote is om saam met haar te gaan, het sy opgehou om haar te probeer ompraat. 

¹⁹So het die twee van hulle toe aangestap tot hulle by Betlehem aangekom het.

Toe hulle in Betlehem aankom, was die hele dorp in rep en roer oor hulle. Die vroue sê vir mekaar: “Is dit werklik Naomi?” ²⁰Sy het vir hulle gesê:

“Moet my nie Naomi noem nie,

noem my Mara,

want die Almagtige het dit vir my

baie bitter gemaak.

²¹Met ‘n vol lewe is ek hier weg,

maar die Here het my leeg

laat terugkom.

Waarom my Naomi noem

terwyl die Here my teenstander

geword het

en die Almagtige my kwaad

aangedoen het?”

²²So het Naomi teruggekeer. Haar skoondogter, Rut die Moabiet, het saam met haar teruggekom uit die gebied van Moab. Hulle het in Betlehem aangekom aan die begin van die garsoes.

RUT OP BOAS SE LANDE

2¹Naomi het aan haar man se kant ‘n familielid gehad, ‘n vermoënde man uit die geslag van Elimeleg met die naam Boas. ²Rut, die Moabiet, het vir Naomi gesê: “Kan ek maar na die lande toe gaan en by die gerwe, agter iemand wat my goedgesind sal wees, gaan are optel?” “Gaan maar, my dogter,” het Naomi haar geantwoord. ³Sy het toe geloop en gaan are optel in die lande agter die snyers. En dit was toe so dat dié deel van die land aan Boas, uit die geslag van Elimeleg, behoort.

⁴Boas het juis van Betlehem af daar aangekom. “Die Here is met julle!” groet hy toe die snyers. “Die Hereseën u,” antwoord hulle hom. ⁵Boas vra toe vir sy werker wat toesig hou oor die snyers: “Aan wie behoort hierdie jong vrou?” ⁶Die werker wat toesig hou oor die snyers, antwoord hom: “Sy is ‘n jong vrou uit Moab wat saam met Naomi uit die gebied van Moab teruggekom het. ⁷Sy het gevra, ‘Kan ek maar are optel en bymekaarmaak by die hopies agter die snyers?’ Sy het gekom en is van vanoggend af tot nou toe op haar voete; hier het sy nog maar min gerus!”

⁸Boas sê toe vir Rut: “Luister, my dogter, jy hoef nie in ‘n ander land te gaan are optel nie. Moet selfs nie eers hiervandaan weggaan nie. Bly by my vrouewerkers, ⁹kyk in watter land hulle oes en volg hulle. Ek het my werkers uitdruklik beveel om jou glad nie lastig te val nie. As jy dors is, moet jy na die kruike gaan en drink van wat die werkers daar skep.”

¹⁰Rut kniel toe, buig vooroor met haar gesig teen die grond en vra vir hom: “Waarom is u so goed vir my? U gee vir my om, en dit terwyl ek ‘n buitelander is?” ¹¹Boas antwoord haar: “Ek is goed ingelig oor alles wat jy vir jou skoonmoeder gedoen het ná die dood van jou man: dat jy jou vader, jou moeder en jou geboorteland verlaat het en dat jy na ‘n volk gekom het wat jy nie voorheen geken het nie. ¹²Mag jy vir alles wat jy gedoen het, ruim vergoed word deur die Here, die God van Israel, onder wie se vleuels jy kom skuil het.”

¹³“U is goed vir my, Meneer,” antwoord sy, “u het my immers jammer gekry; ja, u het mooi gepraat met my, u diensmeisie, en dit terwyl ek nie eers een van u slavinne is nie!”

¹⁴Teen etenstyd sê Boas vir haar: “Kom hier, kom eet van die brood. Doop jou stukkie in die asyn.” Sy het langs die snyers gaan sit en hy het vir haar gebraaide koring aangebied. Sy het geëet totdat sy versadig was en selfs nog daarvan oorgehou.

¹⁵Toe sy opstaan om weer te gaan are optel, het Boas sy werkers opdrag gegee en gesê: “Sy mag ook tussen die hopies optel. Julle mag haar nie verneder nie! ¹⁶Julle moet selfs vir haar are uit die bondels uittrek en dit laat lê sodat sy dit kan optel. Julle mag nie met haar raas nie!”

¹⁷Rut het tot die aand are opgetel in die land. Sy het uitgeslaan wat sy opgetel het: Dit was ongeveer ‘n efa gars. ¹⁸Sy het dit gedra, en toe sy in die dorp kom, sien haar skoonmoeder wat sy opgetel het. Daarop haal Rut ook van die kos uit wat sy oorgehou het nadat sy genoeg geëet het en gee dit vir haar skoonmoeder.

¹⁹Haar skoonmoeder vra haar toe: “Waar het jy vandag are opgetel en by wie het jy gewerk? Mag die een wat jou bevoordeel het, geseënd wees!” Sy vertel toe vir haar skoonmoeder by wie sy gewerk het: “Die man by wie ek vandag gewerk het, se naam is Boas.” ²⁰Naomi het vir haar skoondogter gesê: “Mag hy geseën word deur die Here, wat nie nagelaat het om sy verbondstrou aan die lewendes en die dooies te bewys nie.” Naomi het ook vir haar gesê: “Die man is verwant aan ons: Hy is een van ons lossers.”

²¹Rut, die Moabiet, sê toe: “Hy het ook vir my gesê, ‘Jy moet by my werkers bly totdat hulle met my hele oes klaar is.’ ” ²²Daarop sê Naomi vir Rut, haar skoondogter: “My dogter, dis goed dat jy saam met sy vrouewerkers uitgaan, sodat mans jou nie op ‘n ander land lastig val nie.”

²³Rut het Boas se vrouewerkers gevolg en are opgetel totdat die garsoes en die koringoes verby was. Sy het in dié tyd by haar skoonmoeder gebly.

Teks en konteks

Watter plesier is dié pragtige kortverhaal Rut nie. 

Dit is aan die een kant ’n uitsonderlike liefdesverhaal geplaas binne ’n ontvouende intrige tussen Naomi, Rut, en Boas teen die agtergrond van Naomi se emigrasie na Moab weens droogte en Rut se immigrasie saam met haar terug na Israel weens weduweeskap.  Tydvak is êrens tussen 1200-1000 vC.

Maar aan die ander kant is dit ook ’n verhaal van getrouheid aan Jahwe in die tyd van die Rigters (1:1) toe baie aan Hom ontrou was.  Die verhaal kry uiteindelik ’n nog groter betekenis deurdat Rut en Boas ouma- en oupagrootjie word van koning Dawid wat uit hul seun Obed en kleinseun Isai gebore sou word (4:22).  Die grootste eer sou hulle egter eers meer as ’n millennium later te beurt val, deurdat Rut en Boas ingesluit word in die geslagsregister van die Seun van God, Jesus van Nasaret (Matt 1:5-6).

Die sentrale figuur is Naomi wat ervaar hoe haar lot van verlies in ’n vreemde land verander na volheid in haar tuisdorp, Bethlehem, die “huis van brood”.

Die storie word in vier hoofstukke of tonele vertel na die inleiding van 1:1-6.  Elke toneel begin met ’n vers wat die tema vir die gebeure in daardie toneel aangee, en sluit af met ’n vers waarin die volgende toneel se tema antisipeer word:

• Toneel 1: Terugkeer na Bethlehem – 1:6 en 1:22 (die begin van die garsoes);
• Toneel 2: Ontmoeting by die Oesland – 2:1 en 2:23 (nog by skoonma gewoon);
• Toneel 3: Huweliksaanbod by die Dorsvloer – 3:1 en 3:18 (man sal nie rus voor die saak afgehandel is nie);
• Toneel 4: Huwelik tussen Boas en Rut – 4:1 en 4:22 (voorvader van Dawid).

Die spanningslyn word briljant opgebou van 1) die  verlange wat Naomi ervaar na uitkoms in ’n vreemde land (hoofstuk 1) na 2) die hoop wat ontvlam dat daar vir hulle voorsiening gaan wees in haar tuisdorp (hoofstuk 2) na 3) die potensiaal wat in die ontmoeting met Boas vir haar en Rut opgesluit lê (hoofstuk 3) na 4) die  vervulling wat sy ervaar met die huwelik van Rut en Boas en die geboorte van ’n nageslag in Obed (hoofstuk 4).

Die verhaal is natuurlik ook ’n boodskap aan Israel in die Rigtertyd dat God ingryp in nood en vir dié wat in en op Hom vertrou uitkoms bring.  Dit wys ook dat die risiko wat Rut loop met die koms na ’n vreemde land, en wat Boas loop om as losser op te tree, oor en oor die moeite werd is wanneer op God vertrou word.  En laat ons nie dink dat die risiko klein was nie.  Orpa het nie kans gesien daarvoor nie; ook nie die losser wat nader familie as Boas was nie.  Maar daardeur het hulle ook uitgemis op God se voorsiening.

Rut 1:1-5

 ’n Paar opmerkings:

• Die name van die karakters in die boek is nogal betekenisvol.  Ek wil nie te veel daarvan maak nie, omdat daar min getuienis is wat dié betekenisse bevestig, maar vir wat dit werd is:
  • Elimelek se naam beteken “my God is koning”.
  • Maglon se naam beteken moontlik “sieklik”.
  • Kiljon se naam beteken moontlik “wegkwyn”.
  • Orpa se naam kan met “weerbarstig” vertaal word.
  • Die naam Naomi beteken “lieflik”.
  • Rut se naam word verskillend verklaar: “verkwikking” of vriendin”.
  • Boas se naam beteken moontlik “vinnig”.
• Moab is reg oos van die Dooie See en ’n meer vrugbare gebied.
• Dit is ironies dat hulle aanvanklik broodsgebrek in Bethlehem, die “huis van brood” belewe, en tog juis daar weer die voorsiening van die Here geniet.
• Deuteronomium 23:2-3 het ’n verbod geplaas op die toelating van Moabiete in die huis van die Here, selfs tot in die 10de nageslag.  Die boek Rut relativeer egter dié verbod, veral omdat die grootste “tempel”-digter, Dawid, Moabiete in sy geslagslyn sou hê. 

Rut 1:6-22 – U volk is my volk

Die verhaal in hierdie eerste toneel draai om Rut se getrouheid aan Naomi en aan God.  Hoe pragtig sê sy dit nie in vers 16: “Waar u gaan, sal ek gaan, waar u bly, sal ek bly; want u volk is my volk; u God is my God.”  Let ook op dat Orpa se keuse om terug te gaan, eintlik ook beteken dat sy vir haar eie gode kies, ten minste soos Naomi daaroor oordeel (1:15).

Ek besef ook net dat die verbintenis aan God ’n verbintenis insluit aan God se mense en omgekeerd.  Dit is waarom die gemeenskap van gelowiges so belangrik is.  Dit is die plek waar God in sy genade die beste ervaar word, hoewel Hy natuurlik Homself ook oral openbaar.

Dat Rut hier kies om God te dien, is ook ’n verwesenliking van die Abrahamitiese belofte (Gen 12:3) dat in hom alle volke van die aarde geseën sal word.  Sy is ’n vreemdeling uit ’n gehate volk wat kies om haar met hulle te assosieer, en hulle God te dien, en word nie net aanvaar nie, maar uiteindelik ingesluit in die Messiaanse bloedlyn.  Verstommend!

Let op hoe Naomi se perspektief op haar lewe in stryd is met wat agter die skerms besig is om te gebeur.  Sy oordeel dat die Here (Jahwe) teen haar gedraai het (1:13,21), dat haar lewe vol was toe sy weg is uit Israel, maar dat sy leeg teruggekom het (1:21), en dat die Almagtige (Shaddai) haar lewe vir haar bitter gemaak het (1:20), sodat sy Mara (bitter) genoem wil word, eerder as Naomi. 

Intussen is ’n proses aan die gang waarin dieselfde Almagtige haar lot totaal gaan verander.  Sy sien ’n deel daarvan raak in vers 6 dat die Here uitkoms vir sy volk gebring het met ’n goeie oes, maar is sinies oor die impak wat dit op die res van haar lewe gaan hê. Moontlik beskerm sy met dié gedagtes haarself teen verdere teleurstelling … maar die Here sal haar gelukkig nie in daardie siniese toestand laat nie, soos ons nog gaan agterkom.  Soos die Bybel vir die lewe 24/7 sê (wat ’n lekker Bybel om te lees!): “God verander doodloopstrate in hoopstrate.”

Let ook op hoe God deur die gewone goed van die lewe sy verandering bewerk – deur ’n oes (hoofstuk 1) , ’n ontmoeting (hoofstuk 2), ’n dorsvloer (hoofstuk 3), ’n huwelik (hoofstuk 4).  Dit maak alle dinge wat met ons gebeur belangrik, in der waarheid Goddelike oomblikke.  Bo-natuur is baie keer sigbaar as Binne-natuur.

Laat my besef dat ’n mens nie met ’n korttermyn visie na jou eie lewe of na ander se lewens moet kyk nie.  En dat jy veral nie daaruit gevolgtrekkings moet maak oor waar die Here teenwoordig is of nie.  In stilwees en vertroue lê ons krag, soos Jesaja lank hierna sou sê (Jes 30:15).

Twee eksegetiese opmerkings:

• Een van die redes waarom die Moabiete  verag is in Israel, is natuurlik die feit dat hulle weens bloedskande tot stand gekom het.  Lot se dogters het hom verlei en uit hulle het die Moabiete en Ammoniete voortgespruit (Gen 19).
• Hierdie verhaal dien dus eintlik ook as ’n soort verdediging van Dawid se afkoms, bedoel vir sy eie mense uit Juda, maar ook vir die Benjaminiete wat aan Saul se nageslag verbonde gebly het, ten spyte van sy verwerping deur die Here.

Rut 2 – God bewys sy trou aan lewendes en dooies

‘n Baie vernuftige skrywer is hier aan die werk wat hierdie toneel op ‘n besondere wyse aan mekaar sit.

Let op hoe die ontmoeting met Boas geantisipeer word in vers 1 – in Bethelehem was daar ‘n vermoënde familielid van Naomi aan haar oorlede man Elimelek se kant, Boas.  Hy kon dus as losser optree (vers 20).  Geen wonder dat Rut uiteindelik juis vir hom raakloop op die land terwyl sy are optel. 

Terloops, die naaste manlike bloedverwant kon as losser (gô’ıl) optree in die geval van ‘n familielid wat sy grond verloor het (of as slaaf verkoop is).  Om die waarheid te sê, die wet het dit as sy plig uitgespel om die grond van ‘n familielid te koop, as dit in vreemde hande gekom het deur watter rede ook al (Lev 25:23–28, 47–55).  Daar was egter ‘n prosedure waarmee hy dit kon vermy (soos ons in hoofstuk 4 sal sien met die nader familielid).

Na hierdie inleiding verloop die gesprekke as volg (met ‘n stukkie kommentaar in vers 17-18) waarmee die ontmoeting tussen Boas en Rut uitgelig en beklemtoon word:

• Rut en Naomi in gesprek (vers 2-3)
  • Boas en die snyers in gesprek (vers 4-7)
    • Boas en Rut in gesprek (vers 8-15a)
  • Boas en die snyers in gesprek (vers 15b-16)
• Naomi en Rut in gesprek (vers 19-22)

Boas word as ‘n Godvresende man geteken word, wat sy snyers met respek en erkenning aan God hanteer, nie net as iemand wat vermoënd was nie.  Hy is ook gehoorsaam aan die wet.  Dit was juis een van die wet se riglyne, dat boere met die oes nie alles moet afhaal van die lande nie, sodat daar vir die armes iets sou oorbly om van te leef (Lev 19:19; Deut 24:19), soos Boas inderdaad doen.  Daarby het hy nie net ‘n oog vir die (mooi?)  vrou nie (“Wie is daardie meisie?” – sy naam beteken immers “vinnig”!), maar trek haar in sy beskerming in met opdragte aan sy werkers en die ekstra voorsiening van water, brood, wynsous en gebraaide koring en sorg dat hy in gesprek bly met haar.

Hy is ook ingelig oor Rut se keuse vir haar skoonma en vir God en prys haar daarvoor dat sy onder die vleuels van die Here God van Israel kom skuil het (vgl Psalm 91 – volgens die Talmoed ‘n Psalm van Dawid – wat met dieselfde beeld werk).

Naomi blyk ‘n fyn kenner van mense te wees, en reageer baie positief oor wat sy by Rut hoor oor die losser-familie lid van haar en moedig haar aan om die hele oestyd daar deur te bring.

Let ook op hoe die volgende toneel in hierdie boeiende verhaal geantisipeer word met die laaste sin: “Sy het nog by haar skoonma gewoon.”

Boodskap en betekenis

Dink weer na oor hoe God deur die gewone goed van die lewe sy verandering bewerk – deur ’n oes (hoofstuk 1) , ’n ontmoeting (hoofstuk 2), ’n dorsvloer (hoofstuk 3), ’n huwelik (hoofstuk 4).  Dit maak alle dinge wat met ons gebeur belangrik, in der waarheid Goddelike oomblikke.  Bo-natuur is baie keer sigbaar as Binne-natuur.

Dit laat my besef dat ’n mens nie met ’n korttermyn visie na jou eie lewe of na ander se lewens moet kyk nie.  En dat jy veral nie daaruit gevolgtrekkings moet maak oor waar die Here teenwoordig is of nie.  In stilwees en vertroue lê ons krag, soos Jesaja lank hierna sou sê (Jes 30:15).

Dit tref my ook dat die Here nie nalaat om sy trou aan lewendes EN dooies te bewys nie.  Wat Elimelek nie kon doen vir sy vrou en nageslag nie, wat ook sy twee seuns nie kon regkry nie, dit laat God gebeur vir hulle – voorsiening en versorging vir die weduwees.  God is inderdaad ook sy koning, soos Elimelek se naam sê.

LUISTER

Dink na oor wat God vir jou hiermee wil sê. Waar raak hierdie gedagtes jou lewe in die praktyk? Wat vra dit van jou? Wat belowe dit vir jou? Wat moet jy dink of doen daarmee? Wat is die kern van die boodskap van dié teks vir jou dag en lewe? Dit help jou sin maak van jou eie ervarings in die lig van God se Woord.

LEEF

Besluit hoe jy daarop gaan reageer. Sê dit vir die Here in gebed. Skryf dit in jou joernaal. Geniet Sy teenwoordigheid. Laat die boodskap wat God jou gee met jou saamgaan deur die dag. Leef dit uit.